Qua opzet zal de wake bij Kamp Zeist zondag nauwelijks verschillen van die van andere keren. De aanwezigen zingen geestelijke liederen en hangen witte rozen in het hek van het detentiecentrum. Er wordt gebeden voor de uitgeprocedeerde asielzoekers die binnen de muren verblijven. En dat alles in een grimmig decor van stalen hekken en prikkeldraad.

Mijlpaal

Behalve de vaste rituelen is er ook aandacht voor de 150e wake, toch een mijlpaal. Burgemeester Koos Janssen van Zeist en directeur Eduard Nazarsky van Amnesty International zullen een toespraak houden. Ook wordt er een kleurrijk wandkleed in de stilteruimte opgehangen dat zowel vrouwen binnen het detentiecentrum als vrouwen daarbuiten hebben geborduurd.

Eigenlijk valt er weinig te vieren, zegt Nel Koster (73) namens de Raad van Kerken in Soest. „Het is teleurstellend dat we na twaalf en een half jaar protesteren nog nauwelijks iets zijn opgeschoten.”

De eerste wake bij Kamp Zeist had plaats na de Schipholbrand op 27 oktober 2005, waarbij elf gedetineerde illegalen om het leven kwamen. Overlevenden, soms getraumatiseerd door de brand in het cellencomplex, werden opgevangen Kamp Zeist. „De Raden van Kerken van Soest en Zeist vonden dat er een statement naar de politiek moest worden gemaakt. Ze waren het er niet mee eens dat uitgeprocedeerde asielzoekers worden opgesloten”, zegt Corja Menken-Bekius (71), voorzitter van de Werkgroep Kerkelijke Ondersteuning Vluchtelingenwerk.

Ook bij Detentiecentrum Rotterdam en Detentiecentrum Schiphol wordt sinds de Schipholbrand maandelijks gewaakt. Op landelijk niveau voert Kerk in Actie gesprekken met de overheid om iets te doen aan de „schrijnende omstandigheden” in de detentiecentra. „Een detentiecentrum is een gevangenis. De mensen die er wonen mogen niet naar buiten en na vijf uur ’s middags moet iedereen naar zijn cel. Bezoek is maximaal twee keer per week mogelijk. Let wel: dit zijn mensen zonder strafblad, geen criminelen”, zegt Menken.

Humanere alternatieven

Detentiecentrum Kamp Zeist heeft ook een gezinslocatie, waar gezinnen met kinderen wonen. „Weliswaar leven die iets gerieflijker en mogen de kinderen naar school, maar alsnog leven ze achter prikkeldraad. Wij begrijpen dat mensen soms moeten worden uitgezet, maar hen maandenlang in detentie stellen is niet het goede middel om dat te bereiken. Er zijn humanere alternatieven mogelijk en de overheid heeft de taak die te onderzoeken”, zegt Koster.

De wakes bij Kamp Zeist hebben een christelijk karakter en worden gesteund door 36 kerken in de regio Utrecht. „Vanuit ons geloof voelen we ons geroepen ons in te zetten voor gerechtigheid en compassie. Veel mensen in vreemdelingendetentie vallen tussen wal en schip, waardoor ze verkeerd worden beoordeeld.”

Vermoord

Als voorbeeld noemt Koster het christelijke Pakistaanse gezin Israël, dat op 5 maart het land werd uitgezet. Op dat moment verbleven ze in Kamp Zeist. Vader, moeder en twee zoons moesten vertrekken naar Polen, vanwaar ze waarschijnlijk worden uitgezet naar Pakistan. En dat terwijl hun dochter en een oom in hun thuisland vanwege hun geloof zijn vermoord.

Zonder moeite lepelt Koster nog een aantal voorbeelden op van situaties waarin –volgens haar– de Immigratie- en Naturalisatiedienst er volledig naast zit. Boos is ze bijvoorbeeld vanwege het besluit dat Afghanistan is aangemerkt als een ”veilig land”. „Afghanistan is alles behalve veilig. Ik neem altijd de volgende graadmeter: is het een land waar je met een gerust hart op vakantie zou gaan? Nee, natuurlijk niet. De taliban zitten overal. Dus dan stuur je daar ook geen vluchtelingen naar terug.”

Volgens Menken en Koster blijft het nodig om te waken. Soms tegen beter weten in. Koster: „Natuurlijk vragen we ons weleens af of het iets helpt. Maar we willen aandacht blijven vragen voor de problemen in de detentiecentra.”

„Niet zomaar in vreemdelingendetentie”

Het ministerie van Veiligheid en Justitie laat in een schriftelijke reactie weten: „Vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf in Nederland hebben een vertrekplicht. Als een vreemdeling daar geen gehoor aan geeft, kan hij of zij een terugkeermaatregel opgelegd krijgen door de Dienst Terugkeer en Vertrek. Als iemand blijft tegenwerken of als er een reëel risico is dat hij zich aan overheidstoezicht onttrekt, kan hij of zij –als ultimum pressiemiddel– in vreemdelingenbewaring worden gesteld. Dat gebeurt dus niet zomaar.”