Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berichtte dat het aantal voor ouderen beschikbare mantelzorgers de komende 25 jaar daalt van vijftien naar zes per 85-plusser (RD 29-3). Aannemelijker is echter dat ouderen het in 2040 zelfs met nog minder mantelzorgers moeten doen. Immers, op de dag waarop het SCP-rapport het licht zag, kwam OCW-minister Van Engelshoven (Emancipatie) met het plan om vrouwen nog steviger te stimuleren om (meer) te gaan werken. De minister vindt dat er nog niet voldoende vrouwen financieel onafhankelijk zijn. Van ‘slechts’ de helft van de vrouwen geldt dat op dit moment.

In een toelichting op haar emancipatienota zegt ze: „Ik vind het belangrijk dat vrouwen hun eigen keuzes in vrijheid kunnen maken. Het is goed als je zelf iets kunt betalen voor jezelf of je kinderen, zonder afhankelijk te zijn van je partner of van het armoedebeleid van de gemeente.” De minister gaat echter voorbij aan het feit dat de helft van de eenverdieners hier niet uit zichzelf voor kiest.

Gedwongen

Onlangs was ik namens Helpende Handen, samen met andere belangenverenigingen en mantelzorgers, aanwezig bij een door de SGP georganiseerd rondetafelgesprek over de fiscale discriminatie van (gedwongen) eenverdieners. Tijdens deze bijeenkomst werd bijzonder duidelijk hoe mensen die gedwongen eenverdiener zijn, omdat zij voor een partner of kind met een langdurige ziekte of beperking moeten zorgen of pleegouder zijn, benadeeld worden door de fiscale regelingen

Het huidige fiscale systeem leidt ertoe dat zij veel meer belasting betalen dan tweeverdieners met een gelijk gezamenlijk inkomen. Wanneer de minister bij dit gesprek was uitgenodigd of wanneer ze kennis had gemaakt met gedwongen eenverdieners, zou ze wellicht tot andere maatregelen gekomen zijn. Mantelzorgers zijn soms per dag zo veel uren met de zorg voor hun naaste bezig dat het voor hen onmogelijk is dit te combineren met een (fulltime)baan.

Vergrijzing

Het belang van mantelzorg voor onze samenleving wordt duidelijk uit het onderzoek van het SCP naar de toekomst hiervan in Nederland. Aan dit onderzoek lag de vraag: „Zal er in de toekomst voldoende mantelzorg beschikbaar zijn voor ouderen?” ten grondslag. Het SCP stelt dat deze vraag prangt omdat de bevolking in Nederland de komende decennia (versneld) vergrijst. Deze vraag is op de dag waarop het SCP hiermee naar buiten kwam nog actueler geworden door de presentatie van de emancipatienota door minister Van Engelshoven.

De maatregelen van de vorige en de huidige regering vragen veel van mantelzorgers. Immers, wanneer mensen met een hulpvraag bij de burgerlijke gemeente komen, wordt eerst gekeken wat het sociaal netwerk (familieleden, vrienden, leden van de kerkelijke gemeente enzovoort) kunnen doen. Mantelzorgers zijn bij een hulpvraag dus als eersten aan de beurt.

Overbelast

Wanneer de regering door het fiscale stelsel prikkelt om meer te gaan werken, is de kans groot dat voor mantelzorgers de balans tussen werk en zorg nog verder uit evenwicht raakt. Het is aannemelijk dat ze hierdoor nog sneller overbelast raken dan nu vaak al het geval is. In zulke situaties heeft niet alleen de zorgbehoevende, maar ook de overbelaste mantelzorger professionele ondersteuning nodig.

De regering zou er daarom beter aan doen niet zo te focussen op het vergroten van de arbeidsparticipatie van vrouwen, maar juist oog te hebben voor eenverdienersgezinnen. Soms hebben die geen andere keus, omdat de niet of weinig werkende partner (letterlijk en figuurlijk) onbetaalbare mantelzorg moet verlenen.

De auteur is beleidsmedewerker van Helpende Handen, een reformatorische belangenvereniging voor mensen met een beperking en voor hun familieleden.