De islam stempelt het straatbeeld in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh die twintig miljoen inwoners telt. De mensenmassa stroomt maar door, dag en nacht. Wie het islamitische karakter niet aan de kleding van de inwoners ziet, hoort het wel aan de gebedsoproepen die vijf keer per dag door de straten schallen. Vooral op vrijdag is het een enorme drukte rond de moskeeën. Moslims verrichten dan op straat hun gebedsrituelen.

Minderheid

Christenen bevinden zich als minderheid in een lastig parket. Bisschop Paul Sarker van de –anglicaanse– Church of Bangladesh erkent dat de kerk niet publiekelijk het Evangelie kan uitdragen. „De wetten van het land begunstigen de moslims. In de praktijk is het zo dat als moslims christen worden, ze met allerlei tegenwerking te maken hebben. Ze worden uit hun gemeenschap gestoten en krijgen bijvoorbeeld geen erfenis.”

De meeste christenen zijn afkomstig uit de lagere klasse, aldus Sarker. „Maar ook op dit punt zijn uitzonderingen. We hebben zelfs in het verleden een christelijke minister gehad. En van de 360 parlementsleden zijn er twee christelijk, naast de 10 hindoes.”

Dat neemt niet weg dat christenen breed gerespecteerd worden. „Ze hebben veel goeds gedaan voor de natie, zoals op het terrein van het onderwijs en de gezondheidszorg, met name voor ziekenhuizen. De kerk heeft vooral om deze reden bekendheid en ingang in het land gekregen.”

Festivals

Kerken hebben zelfs tot vorig jaar op Paaszondag publieke bijeenkomsten in de hoofdstad gehouden. Duizenden christenen uit alle kerken verzorgden toen een ochtendwijding, en dat pal voor het parlementsgebouw, zo meldt de baptistische jeugdleider Philip Mondol. „Sinds vorig jaar moeten de kerken echter uitwijken naar een andere plek en komen zij bijeen in kleinere groepen. Reden is dat overheid de veiligheid niet kan garanderen. Door de opkomst van de radicale islam is de kans van aanslagen niet denkbeeldig. Maar ook nu verwachten we van de regering dat zij ons de gewenste bescherming geeft, zodat we ons geloof kunnen delen met de bevolking.”

De kerk kent vrijheid, maar met beperkingen, zegt ds. Peter Mazumder, secretaris van Bible Students Fellowship Bangladesh, een organisatie die zich bezighoudt met christelijk studentenwerk in Bangladesh. „Het is ons bijvoorbeeld niet toegestaan enige publieke activiteiten op de campussen te organiseren. Het enige wat mogelijk is, is vriendschapsevangelisatie.”

Ds. Mazumder is bestuurslid van Joyodhoni Media Trust, een mediaorganisatie die christelijke televisieprogramma’s verzorgt. Evangeliseren gebeurt echter impliciet, via het aan de orde stellen van sociale kwesties. „We verbreiden daarmee christelijke waarden die van belang zijn voor het land. De regering wil met deze uitzendingen meer bewustzijn kweken van de vele sociale problemen in ons land, zoals kinderarbeid, corruptie, drugs, armoede, milieuvervuiling en andere maatschappelijke problemen.”

Netwerker

Ds. Mazumder is een echte netwerker, die veel contacten heeft met kerkleiders. „Ik regel ontmoetingen met alle bisschoppen”, zegt hij. En dat lukt hem ook. Hij slaagt er zelfs in om hun agenda’s op elkaar af te stemmen.

De predikant is trots op zijn land. Hij laat allerlei historische plaatsen zien. Die zijn voor Bangladesh van grote waarde. Bang om zijn geloof uit te dragen, is hij niet. En met een flinke dosis humor weet hij ook de moeilijkheden van de kerk in Bangladesh te relativeren.

Ds. Mazumder is ook in staat de veiligheid in het land goed in te schatten. Toen het even onrustig was in Dhaka vanwege protesten tegen de celstraf van een oppositieleider, vermeed hij bepaalde delen van de stad. „Ik kreeg van mijn vrouw de waarschuwing niet overal te komen”, lacht hij. Het was zelfs wat rustiger in de stad dan anders, omdat autobezitters bang waren voor een stenengooiers.

Ds. Mazumder heeft islamstudies gevolgd en kent de islam van binnenuit. Op vrijdag, de islamitische rustdag, laat hij de drukte rond de moskeeën zien. Een foto maken vanuit de auto is geen probleem, zegt hij. „Maar steek de camera niet te ver uit het raam”, adviseert hij. „Er kan zo iemand langskomen die je smartphone meeneemt. Hij heeft Allah zojuist gedankt, en dan kan hij nu danken voor de iPhone van een buitenlander”, grapt hij.

Radicalisering

Wat ds. Mazumder zorgen baart, is de radicalisering onder moslims. „Er zijn de laatste jaren veel Koranscholen gesticht. Deze madrassa’s keren zich in het onderwijs tegen het christendom, zodat veel moslims vanaf hun kindertijd meekrijgen dat christenen hun vijanden zijn. In de toekomst zal het daarom moeilijker zijn om het Evangelie met hen te delen.”

Ds. Leor Sarkar, voorzitter van de Bangladesh Baptist Church Fellowship en ook bestuurslid van Joyodhoni Media Trust, is eveneens beducht voor een toenemende radicale islam. „Er ontwikkelt zich een snel groeiende groep moslims die goed is opgeleid, vaak in het buitenland. Ze worden financieel gesteund door de Islamitische Bank van Bangladesh. Deze moslims nemen strategisch belangrijke posities in, zowel in de regering als in de media.”

Wettelijk is er geen probleem voor christenen, zegt ds. Sarkar. „Je kunt je geloof ongemoeid praktiseren en naar de kerk gaan. Maar de realiteit is toch vaak weerbarstiger. Vooral op het platteland heeft de kerk weinig speelruimte. We opereren daarom als kerken erg voorzichtig en onopvallend en proberen moslims niet te beledigen. De media zijn tegen ons. Toch worden onze christelijke programma’s met hun sociale onderwerpen erg gewaardeerd. Mensen krijgen de indruk dat christenen goede mensen zijn en zich onder meer tegen corruptie keren.”

Geen angst

Wie optrekt met christenen in Bangladesh, bemerkt geen angst. Wel voorzichtigheid. Bisschop Philip Adhikary, voorzitter van de Bangladesh Evangelical Alliance, algemeen secretaris van Asia Evangelical Alliance en voorzitter van College of Christian Theology Bangladesh, is iemand die goede contacten onderhoudt met de overheid. Hij laat een reeks foto’s zien van officiële ontmoetingen met politieke leiders.

Ds. Mazumder heeft deze bisschop zo hoog staan, dat hij bij incidenten in kerken altijd bij deze man aanklopt. „Is er een probleem, dan ga ik naar hem toe en hij weet het te regelen met de overheid. Christenen wordt niets in de weg gelegd, mits ze zich maar voorzichtig gedragen.”

Foto’s van kerkleiders maken is geen probleem. Op de visitekaartjes van de bisschoppen staan alle gegevens: adressen, telefoonnummers en mailadressen. Op de gebouwen waarin men werkt, staan de namen van de kerken en christelijke organisaties openlijk aangegeven.

Christenen vertellen alles frank en vrij, mits er maar niet te veel op papier verschijnt, zo reageert ds. Martha Das, algemeen secretaris van de National Christian Fellowship of Bangladesh. Ze zegt zelfs dat het mogelijk is traktaten onder moslims te verspreiden. „Maar zodra je merkt dat de weerstand toeneemt, moet je stoppen.”

Niet onveilig

Bisschop dr. Albert Mridha, voorzitter van The Free Christian Churches of Bangladesh, zegt dat Bangladesh niet echt een liberaal en seculier land is, in die zin dat iedereen zijn geloof kan belijden en praktiseren. „Daarvoor gebeuren er te veel incidenten, zoals het vernielen van kerken. Dat komt niet in het nieuws, omdat de media tegen ons zijn. Hoe kunnen we zo een democratie vormen? De regering controleert de media en is tegen alle minderheden, ook hindoes en boeddhisten.”

Toch voelt hij zich niet onveilig. „We weten vanuit de Bijbel dat een christen altijd in een vijandige omgeving woont, en dat geldt zeker voor het leven in een moslimnatie. Maar het aantal christenen blijft groeien. Als je water wil tegenhouden, overstroomt de rivier en dat is precies wat er nu gebeurt. Jongeren zijn gefrustreerd door de vele sociale problemen die er zijn. Hoewel Bangladesh een van de armste landen ter wereld is, zijn sommigen erg rijk geworden en jagen naar geld. Zij verwaarlozen hun kinderen en gezinnen. Niet voor niets is Bangladesh een van de landen waar drugsgebruikers het vaakst worden gestraft.”

De bisschop is echter vol hoop. „Door internet bereiken we onbereikte stammen in Bangladesh. We horen van toenemende restricties in India, waar steeds meer incidenten plaatsvinden. Toch groeit de kerk ook daar. Stoppen kunnen we het werk van God niet, zie maar wat er in China is gebeurd.”

Verborgen gelovigen

Jeugdleider Mondol houdt het erop dat Bangladesh geen seculier land maar een moslimland is. „De afgelopen jaren zijn met financiële steun uit het buitenland meer dan 700 moskeeën gebouwd. Het is zeldzaam als je in Dhaka een kerk of hindoetempel ziet. Geen wonder dat Dhaka „de stad van de moskeeën” wordt genoemd.”

Bisschop Nibaron Das, leider van de Bangladesh Methodist Church, zegt het nuchter: „Bangladesh wil een seculier land zijn, maar accepteert de islam als staatsgodsdienst. Dat betekent niet dat deze overtuiging op alle fronten krachtig doorgezet wordt. We hebben een goede band met de regering. Moslims zijn niet tegen ons, zolang wij hen niet proberen te bekeren. Ik denk dat iedere kerk zijn eigen strategie heeft om Christus bekend te maken. Onderschat ook niet het aantal verborgen gelovigen dat zich aan elke volkstelling onttrekt. Het koninkrijk van God is altijd breder dan wat zichtbaar en meetbaar is.”