Een opmerkelijk bericht aan het begin van de avond. Het Parool heeft de hand gelegd op een intern WhatsAppberichtje van D66-leden. Daarin worden ze opgeroepen om geen pijn of emotie te laten zien wanneer de partij verlies lijdt. Het is wachten tot 21.00 uur tot duidelijk is of het appje bij de partij is doorgedrongen.

De D66’ers zijn deze avond bij elkaar gekomen in horecagelegenheid De Winkel van Sinkel in het centrum van Utrecht. Keiharde muziek maakt het voeren van gesprekken vrijwel onmogelijk. Wanneer het geluid even uit wordt gezet, neemt campagneleider Sjoerdsma het woord. „Hier in Utrecht hoeven moslims niet bang te zijn voor de PVV. Wij strijden voor goed onderwijs en tegen uitsluiting en racisme. Dankzij ons hoeft een homoseksuele leerkracht niet bang te zijn voor ontslag.” Gejuich valt hem ten deel.

Om 21.00 uur is het tijd voor de eerste exitpolls. D66 stevent volgens deze peilingen af op een flink verlies in Rotterdam. De gezichten van de aanwezigen staan gespannen. Secondenlang is het stil in de zaal. Geen emoties. De oproep via WhatsApp lijkt te hebben gewerkt. Het appje blijft de avond domineren. De ene verslaggever na de andere stelt er vragen over aan D66-kopstukken. Die geven allemaal niet thuis. Of ze verwijzen naar campagneleider Sjoerdsma, die op zijn beurt niet wil reageren.

Waar wel op wordt gereageerd, is op de voorlopige uitslagen. En ook daar lijkt de partij de gelederen te hebben gesloten. Kopstukken van de Democraten proberen het verlies op een positieve manier uit te leggen. „De verkiezingen van 2014 waren voor ons uitzonderlijk goed”, aldus Tweede Kamerlid Dijkstra. „Vanavond hebben we de op een na beste uitslag ooit gehaald.” Ze wijst op de regeringsdeelname van haar partij, die de uitslag waarschijnlijk geen goed heeft gedaan. „Voor D66 geldt vaak: ”regeren doet halveren”.” Als de partij in de regering zit, kost dat bij de verkiezingen zetels. Maar dat is deze keer veel minder opgegaan, zo zegt Dijkstra. „Dit is een goede uitslag.”

Ook minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt dat er in 2014 een historisch goede uitslag was. Dat verklaart volgens hem het tegenvallende resultaat van deze avond. „Verlies is nooit fijn, maar in de grote steden heeft toch nog een op de vijf mensen D66 gestemd. Daar zijn we trots op.”

Even na halfelf arriveert partijleider Pechtold. Ondanks het verlies gaan de handen voor hem op elkaar. Volgens Pechtold staat de partij voor een enorme uitdaging om te laten zien dat er op lokaal niveau goed kan worden samengewerkt.

En dan is er nog het referendum. Ook al iets waarover de D66’ers de kaken op elkaar houden. Het referendum dat al vele jaren een van de kroonjuwelen is van D66, gaat juist onder verantwoordelijkheid van D66-minister Ollongren ter ziele. Het zit de Democraten niet lekker. Ze verwijzen voor vragen hierover allemaal door naar Tweede Kamerlid Verhoeven, die namens D66 woordvoerder is over het referendum. Veel mensen denken volgens hem dat referenda bindend zijn in plaats van raadgevend. Ze zijn teleurgesteld als de politiek desondanks een eigen afweging maakt. Verhoeven: „We blijven ons inzetten voor het invoeren van een bindend referendum.”