Slechts één titel mag zich Boekenweekgeschenk noemen en dat is dit jaar ”Gezien de feiten” van de Vlaamse auteur Griet Op de Beeck. Het actieboek van de Week van het Christelijke Boek is ”Zeeglas”, geschreven door Els Florijn. In mijn hoofd heten ze allebei ”Boekenweekgeschenk” en dat kan niemand me verbieden.

Hoewel natuur het thema is van de Boekenweek, wagen beide auteurs zich op het gladde ijs van gebrouilleerde familiebanden en de grote gevolgen daarvan.

Het is bijna vanzelfsprekend dat Els Florijn (1982) haar verhaal baseert op een historisch gegeven. Na het overlijden van de 91-jarige Française Solange Baugiron in 2010 ontdekten haar nabestaanden dat ze een appartement in Parijs bezat dat ze zeventig jaar geleden vanwege de oorlog overhaast had verlaten. Onder het stof trof de familie veel waardevols aan. Stof voldoende voor Els Florijn om er een verhaal van te maken.

De hoofdpersoon in het boek is de in Engeland wonende Julie. De grootmoeder van Julie ontmoet in 1944 in Parijs een Duitse soldaat en ondanks alle bezwaren hiertegen ontstaat er liefde. Als er een baby wordt geboren is de vader spoorloos en genadeloos wordt de vrouw als moffenhoer vernederd. Als ze kans ziet te ontsnappen van de kar tijdens de openbare schandrit, wordt ze opgevangen door een pastoor. Het uitgestoten gevoel blijft en ze verlaat haar land.

De wond blijft onderhuids blijft etteren; stilte en afstand zijn de altijd aanwezige elementen tussen moeder en dochter én later tussen kleindochter Julie en haar moeder. Als Julie op een dag ziet dat haar moeder in haar dagboeken zit te lezen, verbreekt ze alle contact. Totdat ze jaren later de erfenis van haar grootmoeder ontvangt, het achtergelaten appartement in Parijs binnengaat en de geschiedenis van haar oma en moeder terugvindt. En dan verandert er veel.

Opschudding

In korte tijd is de Vlaamse schrijfster Griet Op de Beeck (1973) een schrijfster van naam geworden. Haar eerste boek (”Vele hemels boven de zevende”) verscheen in 2013 en nu al werd ze gevraagd om het Boekenweekgeschenk te schrijven. Bij het verschijnen van haar laatste boek, ”Het beste wat we hebben”, veroorzaakte de schrijfster opschudding omdat ze haar eigen incestverleden aan de hand van therapeutisch opgedane herinneringen onthulde.

Centraal in haar werk staan mensen die vastlopen in het leven, op een kruispunt staan en de keuze moeten maken tussen afwachten of ingrijpen. In ”Gezien de feiten” heeft oud-docente Olivia 49 jaar huwelijk met een zeer dominante man achter de rug. Ze heeft zich altijd naar zijn wensen gevoegd. Tijdens de begrafenis van haar man beseft ze dat ze alleen maar opluchting voelt. „Het inzicht was vers, het dampte nog” is de eerste zin. Haar dochter wil krampachtig vasthouden aan oude patronen, dompelt zich onder in verdriet en wil haar moeder daarin meetrekken.

Totdat Olivia een oud-leerling ontmoet die haar uitnodigt mee te gaan naar een land in Afrika waar rebellen hebben huisgehouden en er dringend gebrek is aan leerkrachten. Ze neemt een radicale beslissing. Alle waarschuwingen van haar dochter ten spijt over dat wat een ‘goede’ moeder behoort te doen, over zich in je huid nestelende wormen en meer van dat onheil, reist ze af.

Ontworsteld aan het ijzeren regime van haar man bloeit ze op en vindt ze zelfs een nieuwe liefde. Zij besluit het roer van de volgzaamheid los te laten en een eigen koers te gaan varen. Totdat een catastrofe hen treft.

Penseel

Beide schrijvers weten te boeien. Hun woordkeus treft (afgezien van de twee akelige vloeken bij Op de Beeck) en de verhalen staan. Opvallend is het verschil in schrijfstijl. Florijn heeft een serieuze toon en wijkt hier niet van af. Het is bijna ongeloofwaardig dat grootmoeder in haar dagboeken en Julie die het verhaal in de ik-vorm vertelt, elkaars exacte evenknie zijn in schrijfstijl.

Op de Beeck is vrijer in het schrijven, haar verhaal bevat veel ‘eigen’ woorden, woordvondsten of uitspraken, zoals „aan waardigheid zit een houdbaarheidsdatum” of ”vastgekoekte tijd” als beeld van ongelukkige huwelijksjaren. Hoe ze de nieuwe liefde van Olivia beschrijft is wat clichématig. Ze is sterker in het beschrijven van de gevoelens van de kinderen die Olivia lesgeeft.

Florijn en Op de Beeck verschillen ook op het punt van het weergeven van de liefde in een relatie. Florijn mijdt het lichamelijke aspect, in tegenstelling tot Op de Beeck. En dat is over de hele linie zo. Oorlog is rauw, of die zich nu afspeelt in 1944 of in de huidige tijd als rebellen hun doodssporen trekken. Maar ook in die situatie blijft Florijns woordkeus ingehouden, ze lijkt een liefhebber van de penseel en bereikt fijnmazig de diepte. Op de Beeck hanteert de kwast, kiest voor onthullender taalgebruik met daarbij humor die soms iets van de spanning weghaalt.

Florijn eindigt in de hoop, Op de Beeck laat het onheil hard toeslaan, ze is daar onbarmhartig in. Florijn boeit bijzonder, bouwt op, trekt mensen naar zich toe. Maar ze mag het penseel best eens laten uitschieten.

Boekgegevens

Gezien de feiten, Griet Op de Beeck; uitg. CPNB, Amsterdam, 2018; ISBN 978 90 596 5433 4; 96 blz.; Zeeglas, Els Florijn; uitg. Mozaïek, Utrecht/BCB, Harderwijk, 2018; ISBN 978 90 596 5433 4; 96 blz.

Boekenweek 2018

De 83e Boekenweek gaat op 10 maart van start. Het thema is ”Natuur”. Oud-politicus en schrijver Jan Terlouw diept dit thema uit in het Boekenweekessay ”Natuurlijk”, dat tijdens de Boekenweek voor 3,50 euro te koop is.

De auteur van het Boekenweekgeschenk is de Vlaming Griet Op de Beeck. ”Gezien de feiten” wordt cadeau gedaan bij de aankoop van 12,50 euro aan Nederlandstalige boeken. Het onderwerp houdt geen verband met het Boekenweekthema. De Boekenweek loopt tot en met 18 maart.

Ongeveer parallel met de Boekenweek loopt de Week van het Christelijke Boek (7 t/m 17 maart), georganiseerd voor de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak (BCB). Els Florijn schreef het bijbehorende actieboekje ”Zeeglas”, dat christelijke boekhandels gratis verstrekken bij de aankoop van ten minste 12,50 euro aan boeken.