Gary Cohn, de nationaal adviseur voor economische zaken, maakte dinsdag bekend dat hij vertrekt. Met het opstappen van deze topadviseur verliest Trump de medewerker die hem zijn eerste grote succes bezorgde. Cohn was de architect van het belastingplan dat eind vorig jaar werd aangenomen. Daarmee loste de president een belangrijke verkiezingsbelofte in.

Een exacte reden voor het vertrek van Cohn is niet gegeven. Van slaande ruzie zal er geen sprake zijn, want de topadviseur heeft gezegd nog even aan te blijven zodat Trump gelegenheid heeft een opvolger te vinden. Maar er is wel verschil van inzicht. Trump heeft aangekondigd dat er importheffingen komen voor buitenlands staal en aluminium. Daar is Cohn, van huis uit Democraat, fel tegen. De voormalige bankier die bij de investeringsbank Goldman Sachs werkte, is groot voorstander van vrijhandel. Importheffingen zijn voor hem erger dan een vastzittende graat in de keel. Dus restte voor hem niets anders dan opstappen.

Overigens zou het debat over invoerrechten niet de enige reden zijn. Algemeen wordt aangenomen dat na het bedenken van nieuwe belastingregels er voor Cohn maar weinig uitdagende dossiers meer lagen te wachten. „En voor het schrijven van adviezen die de president vervolgens met een grote armzwaai van zijn bureaublad richting prullenbak lanceert, is Cohn niet gebouwd,” zei een van zijn oud-collega’s woensdagavond in de Amerikaanse media.

Niet bijzonder

Het is niet uitzonderlijk dat er in het eerste jaar van een nieuwe president nogal wat wisselingen zijn. Oud-campagnemedewerkers of mensen van buitenaf worden door de pas aangetreden president aangetrokken, maar blijken in de praktijk soms toch niet zo geschikt om hun taak te vervullen. Andere vertrekken omdat zij niet in het team passen. Elke president heeft hiermee te maken.

Ongewoon is wel het hoge aantal afzwaaiers bij Trump. Sinds 1980 was bij geen enkele president het verloop in het eerste jaar zo groot. Tot nu toe stond president Reagan aan de top. Bij hem ging in het eerste jaar 17 procent van de staf weg; bij Trump is dat 34 procent.

De rij van de vertrekkers is inmiddels fors. Michael Flynn, de veiligheidsadviseur van Trump, opende de rij. Cohn is voorlopig de hekkensluiter. Maar naar verwachting is hij niet de laatste. Waarnemers in Washington wijzen erop dat de verhouding tussen Trump en minister Sessions van Justitie, stafchef John Kelly en nationaal veiligheidsadviseur H. R. McMaster zwaar onder druk staat.

Medewerkers van het Witte Huis hebben tegenover Amerikaanse journalisten gezegd dat voor de post van McMaster inmiddels oud-VN-ambassadeur John Bolton zou zijn gepolst. Kelly heeft de toorn van Trump op zich geladen door schoonzoon Jared Kushner de toegang tot uiterst geheime informatie te ontzeggen. Kushner loopt nog steeds fier in het Witte Huis rond, terwijl de kritiek op Kelly aanzwelt. En voor justitieminister Sessions is het op eieren lopen omdat Trump hem bijzonder kwalijk neemt dat hij speciaal aanklager Mueller alle ruimte geeft om de banden van het campagneteam van Trump met de Russen te onderzoeken. „Trump wacht als een getergd dier op een gelegenheid om deze drie de genadeklap te geven,” schreef de commentator van The Boston Globe.

Grillig

De leegloop in het Witte Huis heeft volgens analiste Kathryn Dunn Tenpas niet alleen te maken met de gebruikelijke „gewennings- en aanpassingsperikelen.” Tenpas, werkzaam bij de Brookings Institution, vergeleek het verloop bij het Trumpteam met dat bij zijn vijf voorgangers. „Bij Trump heeft dat ook te maken met zijn grillige manier van besturen. Hij is het als zakenman gewend vooral naar zichzelf te luisteren en trekt zich weinig aan van adviezen van medewerkers. Dat geeft frustratie”, zo zegt ze in een telefonische toelichting. „Bovendien is Trump erg gemakkelijk in het aan de kant zetten van medewerkers. ”You are fired” (de bekendste woorden uit zijn televisieserie The Apprentice, WK) ligt hem voor in de mond. Hij eist absolute loyaliteit, en met tegenspraak of kritiek kan hij maar moeilijk omgaan.”

Bovendien zijn er mensen die genoeg hebben van de chaos in het Witte Huis, waar ook nog eens, zoals bij elke president, factoren als jaloezie en carrièrejacht meespelen. „Alleen bij voorgaande presidenten kregen facties minder gelegenheid een onderlinge machtsstrijd te voeren. De greep van de president en de stafchef op het medewerkersapparaat was bij Trumps voorgangers groter. Nu is er sprake van chaotische toestanden. Spottend wordt de westelijke vleugel van het Witte Huis waar de staf kantoor houdt de WWW-room of de Wild West Wing genoemd.”

Geen zorgen

Volgens Trump is het vertrek van medewerkers helemaal geen probleem. „De mensen die niet deugen vertrekken; de goede blijven. Het is een gezonde zuivering”, zo redeneert hij. Met grote stelligheid beweert hij dat er voor elke vacature tien mensen in de wachtrij staan om aan te treden. „Stuk voor stuk toptalenten.”

Tenpas zet daar vraagtekens bij. Er is volgens haar weinig enthousiasme om toe te treden tot de staf van het Witte Huis. Ze wijst op het grote aantal vacatures die er zijn. Voor een deel heeft dat te maken met het streven van Trump om het ambtenarenapparaat in te krimpen. „Maar het is zeker ook zo dat bekwame mensen een aanbod om in het Witte Huis te komen werken afwijzen. Zij hebben geen zin. Het risico dat je er zo weer uitvliegt is groot. En ze weten dat het tegenwoordig geen aanbeveling is als je op je cv vermeldt voor Trump te hebben gewerkt. Dat lag vroeger anders.”

Dat er veel onvervulde vacatures zijn, leidt volgens ingewijden ook tot hoge werkdruk. Wie in het Witte Huis werkt, moet niet op een uurtje kijken. Werkweken van zeventig, tachtig uur zijn volgens Tenpas geen uitzondering. „En dan komt erbij dat je vaak werkt voor de prullenmand. De meeste adviezen legt Trump naast zich neer. Hij is een typisch zakenman die zijn besluiten niet neemt op basis van rationele adviezen die in een rapport bijeen zijn gebracht. Trump neemt beslissingen op basis van zijn intuïtie. Dat demotiveert mensen. Zij hebben het gevoel voor niets te werken.”

Tenpas moet een beetje grinniken als de uittocht wordt getypeerd als een braindrain, zoals in verschillende media gebeurde. „Daarvan zou sprake zijn als elke medewerker een sublieme intellectueel is. Maar dat is niet het geval. Voorbeeld? Steve Bannon, de strateeg die vorige zomer moest vertrekken nadat hij verraad aan Trump had gepleegd. Die had geen groot intellect, maar wel veel bravoure. Trump selecteert zijn mensen niet op basis van hun expertise maar vanwege hun loyaliteit aan hem.”

Gebrek

Het probleem is echter dat de groep loyale mensen met de noodzakelijke deskundigheid snel slinkt. „Ook voor hen is de glans van Trumps presidentschap af.”

Tenpas wijst in dit verband op het onderzoek van speciaal aanklager Mueller naar de Russische connectie. „Mensen die Trump steunen zijn er weliswaar nog steeds vast van overtuigd dat dit op niets zal uitlopen. Maar ze weten wel dat deze kwestie de staf van Trump nog veel hoofdbrekens en werk zal bezorgen. Niemand heeft er zin in om zelf direct of indirect betrokken te raken bij een juridisch gevecht waar men soms op ongewild ook nog eens persoonlijk schade van kan ondervinden. Trump heeft niet zomaar nieuwe mensen.”

Duiventil Witte Huis

1. Steve Bannon, chef-strateeg Witte Huis van 20 januari tot 18 augustus 2017. Ontslagen.

2. Anthony Scaramucci, chef communicatie Witte Huis van 21 juli tot 31 juli. Ontslagen.

3. Kevin Plank, lid zakelijk adviesorgaan American Manufacturing Council (AMC) van 27 januari tot 14 augustus. Opgestapt uit onvrede over uitspraken van Trump na een incident in Charlottesville waar in augustus 2017 een extreemrechtse betoger met zijn auto inreed om een groep demonstranten. Trump sprak van „geweld van vele kanten.” Na die reactie stapten elf leden van de AMC op, waarna Trump het orgaan ontbond.

4. Elon Musk, lid twee zakelijke adviesorganen, waaronder de AMC, van 27 januari tot 1 juni 2017. Opgestapt uit onvrede over terugtrekking VS uit klimaatakkoord van Parijs.

5. James Comey, directeur FBI van 4 september 2013 tot 9 mei 2017. Ontslagen door Trump.

6. Kenneth Frazier, lid AMC van 27 januari tot 14 augustus 2017. Opgestapt om ‘Charlottesville’

7. Brian Krzanich, lid AMC van 27 augustus tot 14 augustus 2017. Opgestapt om ‘Charlottesville’

8. Andrew McCabe, (vice)directeur FBI van 1 februari 2016 tot 29 januari 2018. Opgestapt, onder druk van Trump.

9. Sean Spicer, perswoordvoerder Witte Huis van 20 januari tot 21 juli 2017. Opgestapt, uit onvrede over benoeming Anthony Scaramucci tot chef communicatie op 21 juli.

10. Reince Priebus, stafchef Witte Huis van 20 januari tot 28 juli 2017. Opgestapt na scheldtirade aan zijn adres van chef communicatie Anthony Scaramucci.

11. Rob Porter, secretaris staf Witte Huis van 20 januari tot 7 februari 2018. Opgestapt na aantijgingen in de media dat hij twee ex-vrouwen zou hebben mishandeld.

12. Mike Dubke, chef communicatie Witte Huis van 6 maart 2017 tot 2 juni 2017. Opgestapt.

13. Gary Cohn, economisch topadviseur van 20 januari 2017 tot 6 maart 2018 (aankondiging). Opgestapt uit kennelijke onvrede over besluit Trump om importheffingen op staal en aluminium in te voeren.

14. Michael Flynn, nationaal veiligheidsadviseur van 20 januari tot 13 februari 2017. Opgestapt na berichten over contacten tussen Flynn en de Russische ambassadeur in de VS.

15. Hope Hicks, (interim-)chef communicatie Witte Huis van 16 augustus 2017 tot 28 februari 2018. Opgestapt.

16. Katie Walsh, stafchef Witte Huis van 20 januari tot 30 maart 2017. Opgestapt. Walsh zou niet in de gunst gestaan hebben bij Steve Bannon en Trumps schoonzoon Jared Kushner.

17. George A. Sifakis, directeur public relations van 6 maart tot 25 september 2017. Opgestapt.

18. Robin Townley, veiligheidsadviseur voor Afrika en vertrouweling van Flynn van 20 januari tot 10 februari 2017. Ontslagen, naar verluidt op aandringen van CIA-directeur Mike Pompeo.

19. Ezra Cohen-Watnick, hoofd inlichtingen Nationale Veiligheidsraad van 20 januari tot 2 augustus 2017. Ontslagen.

20. Kathleen McFarland, adjunct-veiligheidsadviseur van 20 januari tot 19 mei 2017. Opgestapt.

(Deze lijst is niet uitputtend.)