Paul van Gageldonk wilde weten hoe het zat. Hij is redacteur van De Limburger, maar woont in Aken. Onder meer in zijn eigen stad bezocht hij zaaltjes waar de AfD-in-opbouw bij elkaar kwam. Hij trof daar verontruste burgers, die bang waren dat Duitsland straks islamitisch is, dat er geen ruimte meer is voor traditioneel gezinsleven en die vreesden dat de Europese Unie een eind maakt aan de welvaartsstaat.

Het resultaat van zijn zoektocht legde Van Gageldonk vast in zijn boek ”De redders van het Avondland”. Hij beschrijft daarin geen mensen die buitenlanders haten. Hij trof vooral twijfelaars aan de euro en de internationalisering aan. Maar terwijl hij luisterde kwamen er ook heel wat venijn en verbittering voorbij.

Doordat Van Gageldonk de mensen van de beweging van zo dichtbij beschrijft, blijft het boek bij de werkelijkheid. Het zijn mensen die soms oprecht worstelen met de problemen die ze krijgen als ze op hun werk of in hun familie melden dat ze sympathiseren met de AfD.

In Duitsland grenst een keus voor rechtspopulisme aan landverraad. De Bondsrepubliek werd gebouwd op de puinhopen van het racisme. Sindsdien verzette de Duitse elite zich nergens sterker tegen dan tegen rechts. Dat verbindt nog altijd staat, kerk en pers. Hierdoor zit het Duitse politieke systeem behoorlijk dicht en staat het niet open voor nieuwe richtingen.

Dat heeft als gevolg dat alles wat rechts is, met argwaan wordt bejegend. En ook alles wat een „brugfunctie” naar rechts kan zijn, zoals het conservatieve blad Junge Freiheit. Wie erbij wil horen, doet er goed aan rechts op afstand te houden en zich niet te laten besmetten.

De AfD begon in 2013 als een beweging tegen de euro. Het ging toen vooral nog over het monetair beleid en het redden van Griekenland, maar vrijwel direct viel het woord rechtspopulistisch. En, het moet gezegd, sindsdien hebben veel partijleden er alles aan gedaan om dit stigma te bevestigen. Sommige AfD-leden flirtten openlijk met het bruine verleden van Duitsland.

Van Gageldonk beschrijft ook wat hij noemt het ’zwijgkartel’ in de Duitse media. De problemen rond de multiculturele samenleving worden nog altijd niet echt benoemd.

Fundamentalistisch

Toch doet de toonzetting van de auteur zelf soms ook erg Duits aan. Hij beschrijft AfD’ers met zoveel ironie dat ze wat belachelijk aandoen en zelfs de naïeve lezer hen nooit zal geloven. Daarmee neemt hij hun problemen uiteindelijk niet serieus. Dit is te meer vreemd omdat Van Gageldonk zijn boek begint met de vraag hoe we straks omgaan met een Duitsland dat in grote delen vooral door mensen van buitenlandse afkomst wordt bevolkt. Het is de vraag of Europa met deze houding ooit van het populisme af komt.

Kenmerkend is ook zijn beschrijving van Beatrix von Storch, de adellijke vrouw uit Berlijn die zich vroeger vooral inzette voor de Mars voor het Leven en in 2014 lid van het Europees Parlement werd voor de AfD. Daar trad ze toe tot de kleine kring van de ECPM, de European Christian Political Movement, waarbij ook de SGP- en CU-leden zijn aangesloten. Maar zodra ze zei dat er op vluchtelingen mocht worden geschoten, moest ze vertrekken.

Van Gageldonk beschrijft Von Storch niet alleen als christen en voorstander van het natuurlijke gezin, maar voegt daar steeds het woord fundamentalistisch aan toe. Precies zoals veel Duitse media met orthodoxe christenen doen. Met dat woord roept hij natuurlijk hetzelfde vijandbeeld op dat de populisten met de islamieten doen. Blijkbaar zit er iets bedreigends in dat er christenen zijn die zich inzetten voor het (ongeboren) leven.

Gereutel

Het boek van Van Gageldonk is een typisch journalistiek boekje. Het legt op een deskundige manier iets vast van wat gaande is in de wereld. Maar nergens laat hij toe dat de problemen van deze mensen ook echt zijn. De zorgen over de teloorgang van het gezin doet hij af als fascistisch gereutel. Maar zo simpel ligt het niet. Van Gageldonk biedt daarom ook geen echt antwoord op de problemen.

Boekgegevens

De redders van het Avondland. het rechts-populisme in Duitsland, Paul van Gageldonk; uitg. Balans, Amsterdam, 2017, in samenwerking met De Limburger; ISBN 978 94 600 3758 0; 271 blz.; € 19,59.