De stem van omroeper Gleb Doenin schalt over het Overwinningspark in de Russische stad Nizjni Novgorod. „Hitler is gebroken, voor het moederland, voor Stalin.”

Voor hem speelt zich een reconstructie af van een slag bij Moskou tijdens de Tweede Wereldoorlog, nagebootst door volwassenen. In de sneeuw klinken de schoten van oprukkende Sovjetsoldaten. Als ze de overwinning hebben behaald, zwaaien ze met een rode vlag boven de verslagen en gewonde Duitsers. Onder de juichende toeschouwers zijn leden van het Jeugdleger.

„Het is belangrijk dat deze kinderen zien wat er toen gebeurde”, vertelt Doenin (43), onderdirecteur van het Overwinningspark, na afloop. Tot september leidde hij als voorzitter het Jeugdleger van de regio Nizjni Novgorod. Een opvolger is nog niet benoemd. „Door zo’n reconstructie leren jongeren wat voor ontberingen hun voorouders hebben doorstaan.”

De boodschap komt aan bij de 14-jarige Nikita Krikovski. „Ik wil voortzetten waar mijn opa’s mee bezig waren”, dreunt hij na afloop van de reconstructie op. Hij is gestoken in het lichtbruine uniform van het Jeugdleger met een rode baret op zijn hoofd. „Wij doen dit als herinnering aan wat zij hebben gedaan. Waarvoor zij in de jaren veertig hebben gevochten. Daarom sta ik hier. Ik wil mijn moederland verdedigen.”

Sturende hand

Rusland kent een opleving van vaderlandsliefde. Dit valt terug te zien in de komst van twee landelijke patriottische jeugdbewegingen, met een sturende hand van de regering. In 2015 ontstonden de Russische scholierenbeweging, na een oekaze van president Vladimir Poetin, en het Jeugdleger, een maatschappelijke organisatie naar een idee van minister van Defensie Sergej Sjojgoe.

Het Jeugdleger opereert als voorportaal van het echte werk. De leden –tussen de 8 en de 17 jaar– skiën in witte camouflagepakken, leren marcheren, schieten en Rusland te beminnen. In totaal, over heel Rusland, telt de beweging 140.000 leden. Verplicht is het lidmaatschap niet. Liever honderd toegewijde kinderen dan duizend die het niets kan schelen, luidt de opvatting.

De organisatie is een samensmelting van losse patriottische verenigingen, zegt Doenin. Zelf is hij van patriottisch staal; hij vocht met het Russische leger in de deelrepubliek Tsjetsjenië, zat bij de speciale troepen (de Spetsnaz) en diende bij de OMON, de oproerpolitie. Het Jeugdleger volgt een opvoedprogramma van de overheid: één lijn, één gedachte. „Er moet een algemene strategie zijn. Alleen zo kweek je ware patriotten. Dat is een taak van de overheid, ouders en scholen.”

Meningsuiting

Op een school in Nizjni Novgorod luisteren kinderen naar drie oudere schoolgenoten. Aan de hand van een powerpointpresentatie geven de drie uitleg over de Russische grondwet en leren de kinderen dat Rusland vrijheid van meningsuiting kent en dat elke burger recht heeft op een waardig bestaan.

De les vloeit voort uit de Russische scholierenbeweging, waarbij de school zich vrijwillig heeft aangesloten.

De scholierenbeweging behandelt thema’s zoals patriottisme, terrorisme en ecologie en helpt zowel ouderen als zwerfhonden. De stad Nizjni Novgorod, ruim 400 kilometer ten oosten van Moskou, telt met 1,25 miljoen inwoners drie scholen die lid zijn van de beweging.

De organisatie moet het multiculturele Rusland verenigen. „Een eenheid smeden van het land, dat is Poetins taak en daar helpen we hem bij”, zeggen de onderdirecteur van de school, Svetlana (39), en pedagoge Olga (28) vurig.

Het Jeugdleger en de scholierenbeweging vinden tegenwoordig een voedingsbodem in Rusland, stelt Jelena Ilaltdinova (47), docente pedagogische wetenschappen aan de Mininuniversiteit in Nizjni Novgorod. „Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 verloor de overheid haar rol als pedagoog. Ouders voedden hun kinderen individualistisch op. Dat was toen een trend. Met als gevolg dat kinderen elkaar zijn gaan beledigen en zelfmoord onder hen vaker voorkomt. Er wordt niet gesproken over normen en waarden. Daarom ontfermt de overheid zich over de opvoeding, zoals via de scholierenbeweging.”

Intussen speelt er nog iets anders mee: de eenheid van het vaderland. „Denk aan de hereniging met de Krim in 2014. Toen zag je de bewoners daar zwaaien met vlaggen en hun liefde voor Rusland tonen. Dat is naar de rest van het land overgeslagen. En misschien maakt de huidige russofobie in het Westen ouders patriottischer en geven ze dat door aan hun kinderen.”

Als de soldaten van de oorlogsreconstructie in het Overwinningspark het slagveld hebben verlaten, benadrukt vicedirecteur Doenin het belang van vaderlandsliefde: „Zonder patriottisme geen staat. Als niemand van Rusland houdt, valt het uiteen.”