Veel ouders hebben, zeker in deze jachtige tijd, te maken met stress. Die kan onder andere ontstaan door werkdruk, competitiedrang en te hoge verwachtingen. Ook op het oog kleine dagelijkse beslommeringen kunnen voor stress zorgen.

Thirza’s moeder begrijpt maar niet waarom haar dochter niet gewoon dooreet. Een andere moeder vraagt zich af waarom haar zoon niet even snel opruimt als zij hem dit vraagt. Gevoelens van ongeduld zijn begrijpelijk. Kinderen opvoeden is zeker niet altijd gemakkelijk en vraagt veel geduld en wijsheid van ouders.

Veel (jonge) ouders zijn gewoon moe en daardoor eerder prikkelbaar en ongeduldig. Dit kan mede te maken hebben met onderbroken nachten en weer vroeg worden gewekt door erg wakkere kinderen. De biologische klok van een peuter staat vaak vroeg ingesteld.

Slaaptrainer

Tegenwoordig bestaan er speciale kinderwekkers waardoor een peuter kan leren wat langer te slapen of in elk geval rustig in bed te blijven. Zo’n wekker heet ook een slaaptrainer en hij is er in allerlei leuke vormen en kleuren.

Met behulp van een slaaptrainer leert Thirza op een gemakkelijke en speelse manier uit bed komen wanneer het daarvoor tijd is. Haar vader of moeder stelt de tijd in, de wekker doet de rest en werkt als een soort stoplicht. Als het schaap of de beer oranje wordt, is het bijna tijd om op te staan. Is hij groen? Dan mag Thirza uit bed komen!

Na het opstaan wil Thirza zichzelf aankleden, maar sommige dingen lukken nog niet zo goed. Ze roept daarop haar mama. Die roept terug: „Ik kom straks!”

Het is goed om te bedenken dat „straks” voor Thirza niet duidelijk genoeg is. Zij heeft nog geen besef van tijd en leeft in het hier en nu. Begrippen als ”even wachten” en ”straks” zijn veel te abstract voor haar. Voor Thirza is het duidelijker als het moeder zegt: „Ik kom zodra ik klaar ben met je broertje.”

Thirza is erg geholpen met het bieden van structuur en herhaling. Dat biedt houvast en geeft rust. Het kan helpen om haar vaste taken te geven, zodat een routine ontstaat in het ochtendprogramma.

Geen onwil

Peg Dawson en Richard Guare schreven een boek over executieve (uitvoerende) functies van kinderen. Dat zijn de functies in het brein die het mogelijk maken rationele beslissingen te nemen, impulsen te beheersen en zich te concentreren op wat belangrijk is. Voorbeelden van deze functies zijn: tijdsbesef, werkgeheugen, logische volgorde bepalen, concentratie, organisatie, timemanagement en flexibiliteit.

Dawson en Guare schrijven dat deze functies bij kleine kinderen nog niet voldoende zijn ontwikkeld. Daarom spreken ze van onvermogen, niet van onwil.

Vermoeidheid en gebrek aan inzicht in de ontwikkeling van de peuter zijn dus mogelijke oorzaken van ongeduld bij ouders. Wat ook meespeelt, zijn het karakter en de opvoeding die ouders zelf kregen. De ene ouder is van nature al ongeduldiger dan de andere.

Soms herinneren mensen zich dat hun ouders ook ongeduldig waren; ongeduld lijkt een familiekwaal te zijn. Ze nemen zich weleens stellig voor het later bij hun eigen kinderen anders te doen. Dat ze nooit tegen hun kind zullen zeggen: „Laat maar, mama doet het wel even”, omdat ze nog weten hoe vervelend ze dat zelf vonden.

Oog voor behoeften

Het gevaar is dat ouders zo bezig zijn met hun behoefte het beter te willen doen dan hun ouders, dat ze geen oog meer hebben voor de behoeften van hun kind. Ze willen het soms een behandeling geven die ze zelf niet kregen.

De vraag is dan echter of het kind daar behoefte aan heeft. Het is immers geen exacte kopie van zijn vader of moeder. Elk kind heeft recht op een opvoeding die recht doet aan zijn eigen unieke persoonlijkheid. Die aansluit bij wat het nodig heeft om te kunnen opgroeien tot een gelukkige volwassene.

Naast bewustwording van karaktereigenschappen en bagage vanuit het verleden is het goed als ouders zich bewust worden van het waarom van het eigen handelen. Waarom moet Thirza dooreten? Komt haar moeder anders niet uit met haar programma? Moest zij vroeger misschien ook altijd opschieten?

Gedachten achter ongeduld

Zodra Thirza’s moeder de gedachten achter haar ongeduld ziet, kan zij verder kijken en zich afvragen of haar ongeduld terecht is. Daarna kan zij zichzelf geruststellen of ingrijpen. Misschien besluit zij Thirza de ruimte te gunnen en een halfuur eerder op te staan.

Het is niet goed om frustraties te negeren. Beter is die te erkennen en er iets mee te doen. Als Thirza’s moeder merkt dat ze weinig kan hebben, kan ze besluiten iets rustigs te gaan doen, zoals even naar buiten gaan. Het gaat erom dat het stressniveau naar beneden gaat en een uitbarsting van ongeduld wordt voorkomen.

Ook duidelijke huisregels kunnen stressverlagend werken. Als Thirza weet dat haar jas aan de kapstok moet, kan moeder haar daarop aanspreken. Van lieverlee wordt de jas ophangen een routine voor Thirza.

Belangrijk is wel dat ouders de regels consequent hanteren. Dat wordt lastig op het moment dat zij moe en gestrest zijn. Daarom is het belangrijk dat ouders zichzelf goed verzorgen en tijd voor zichzelf nemen. Dat werkt eraan mee dat zij beter in staat zijn consequent te blijven. Ook zorgt dat voor een beter humeur met hopelijk af en toe een beetje humor. Opvoeden is tenslotte niet alleen moeilijk en zwaar, maar ook mooi en leuk.

Mooie opdracht

Geduld is onmisbaar. Werken aan een geduldiger houding is een mooie en ook Bijbelse opdracht. Ouders mogen oefenen in rustig blijven, ook in stressvolle situaties. Ze mogen reflecteren op hun eigen gedrag, zichzelf een spiegel voorhouden. Analyseren van momenten uit het verleden en bedenken hoe het ook had gekund.

Misschien was vooruitplannen handig geweest. Met kinderen duurt alles immers net iets langer dan zonder. Een goede voorbereiding van de dag kan daarom geen kwaad. Fouten maken is niet erg, zolang ouders bereid zijn te leren en te veranderen. Zij mogen daarbij weten dat ze het niet alleen behoeven te doen. God in de hemel hoort hun gebed om geduld en zelfbeheersing. Ook mogen zij elkaar tot een hand en een voet zijn en zo het beste voor hun kinderen zoeken.

Tips

• Maak een dagprogramma met picto’s (plaatjes). Laat bijvoorbeeld met een knijper aangeven welke activiteit er aan de beurt is.

• Maak oogcontact bij het aanspreken van het kind.

• Leg de dagvolgorde duidelijk uit, eventueel met behulp van een verhaaltje.

• Laat het kind een opdracht herhalen.

• Kijk of er belemmeringen zijn om de opdracht uit te voeren.

• Neem afleiding weg.

• Laat het kind regelmatig even wachten.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Principes stimuleren executieve functies

Peg Dawson en Richard Guare noemen in hun boek over de executieve functies de volgende principes bij het ontwikkelen van de executieve functies, zoals tijdsbesef en werkgeheugen, bij kleine kinderen:

• Een vaardigheid aanleren is beter dan afwachten of het kind die vanzelf leert.

• Houd rekening met het ontwikkelingsniveau van het kind.

• Ga van buiten naar binnen. Bied iets aan en trek u pas terug als het kind zich een vaardigheid eigen heeft gemaakt.

• Bij het veranderen van externe factoren gaat het om de omgeving, taak of interactie.

• Gebruik de intrinsieke motivatie van het kind om iets te leren beheersen.

• Zorg ervoor dat taken passen bij het inspanningsvermogen van het kind.

• Zorg meteen na het positieve gedrag voor aanmoedigingen en complimenten. Benoem wat goed is, geef complimenten voor de inzet.

• Geef het kind precies genoeg steun om succes te behalen. - Steun het kind net zo lang totdat het succes heeft.

• Stop steun en beloningen geleidelijk en niet abrupt.