De gemeente is in 2011 opgericht en draagt de naam Nieuwe Stad (Ciutat Nova). Zij wordt geleid door Xavier Memba, Guido Groeneveld en Rubèn Pocull. Pocull is bibliothecaris aan één van de universiteiten in Barcelona, Memba komt oorspronkelijk uit Afrika en groeide op in Barcelona, Groeneveld is uit Antwerpen afkomstig.

Guido Groeneveld, zoon van de christelijke gereformeerde emeritus predikant ds. K. Groeneveld uit Antwerpen, viel gelijk voor de stad Barcelona toen hij er ging studeren. Hij besloot er te gaan wonen en kreeg daarna verkering met een Catalaans meisje. Vlak voor zijn definitieve vertrek uit Antwerpen in 2011 ging hij met zijn vader naar een City to City-netwerkconferentie in Berlijn, georganiseerd door Redeemer Presbyterian Church, de kerk van Tim Keller in New York.

Groeneveld: „Ik had eigenlijk geen bijzondere plannen om iets met zending te doen. Maar ik werd door mijn vader uitgenodigd om mee naar Berlijn te gaan. Tijdens de conferentie werd op de eerste dag een filmpje vertoond over een kerkplantingsproject in Barcelona. Ik raakte met kerkplanter Xavier Memba aan de praat en de week erop zat ik al bij hem in de dienst.”

Catalaans

Intussen is Groeneveld een van de ouderlingen die ook regelmatig voorgaat in de diensten. Hij heeft zich helemaal in de Spaanse metropool gesetteld, samen met zijn vrouw Evelin en hun zoon Martí van 2 jaar. „Het is belangrijk dat je Catalanen in hun eigen taal aanspreekt”, vindt Groeneveld, die ook zelf Catalaans spreekt én preekt. „Catalanen hebben een eigen taal en cultuur. Daarmee geef ik geen politieke statement af, want in onze gemeente zijn er Spanjaarden die voor onafhankelijkheid van Catalonië zijn en Catalanen die ertegen zijn. Maar het is niet voldoende om Spaans te spreken. Het gaat erom de taal van het hart –voor velen het Catalaans– te spreken en de culturele gevoeligheden in Catalonië te verstaan.”

De gemeente is heel divers en bestaat uit christenen uit zo’n zeven verschillende landen. Momenteel telt de gemeenten 47 leden. Met elke zondag 65 kerkgangers en 30 kinderen is er in het huidige pand sprake van „een volle kerk”, aldus Groeneveld. „De gemeente is een weerspiegeling van Barcelona als internationale stad. Hoewel het onvermijdelijk is dat er ook bezoekers van andere kerken komen, is de kerk uitdrukkelijk gericht op ontkerkelijkte en niet-gelovige mensen.”

De kerk richt zich vooral op het leggen van persoonlijke contacten met niet-christenen. „We willen geen defensieve kerk zijn”, zegt Groeneveld, „maar een kerk die dicht bij de mensen staat. Een voordeel van de vergevorderde ontkerkelijking in een stad als Barcelona is dat je niet veel hoeft af te breken om iets op te bouwen.”

Hoewel de gemeente zich niet perse naar buiten profileert als gereformeerde kerk, baseert zij zich op de klassieke gereformeerde belijdenissen, zoals de Drie Formulieren van Enigheid. „In 2016 hebben we een visiedocument aangenomen, waarin een samenvatting staat van de Dordtse Leerregels, de Heidelbergse Catechismus en de sola’s van de Reformatie. We zijn nu bezig met de vertaling van de Nederlandse Geloofsbelijdenis in het Catalaans en die hopen we aan het document toe te voegen.”

Volkskatholicisme

Groeneveld vraagt zich af of Barcelona in geestelijk opzicht werkelijk moeilijker te bereiken is dan Antwerpen, waar hij opgroeide. Maar dat is niet het geval. „Ondanks de gelijkenissen is hier wel sprake van een andere context. In het Spaans katholicisme speelt bijgeloof een grote rol. Er kwam hier vanouds veel volkskatholicisme voor. De mensen denken vandaag dat ze een last van zich hebben afgeworpen toen ze afscheid namen van de kerk. Maar ze hebben vaak nieuwe afgoden gekozen, zoals werkzekerheid en levensgenot. Dit zou hen een nieuwe identiteit moeten geven na jarenlange hoge werkeloosheid.”

God is in Barcelona aan het werk, zo is de overtuiging van Groeneveld. „Dat zien we in onze gemeente werkelijkheid worden. Ze begon enkele jaren geleden vanuit het niets en telt nu met de kinderen erbij honderd bezoekers. We kunnen echter niet achterover leunen. Het is belangrijk dat we als kerk uit onze comfortzone stappen. Geven we werkelijk om onze medemensen? Gaat het ons echt aan het hart om hen te bereiken met het Evangelie? Willen we onze huizen en harten openen voor hen die in geestelijk opzicht hun linkerhand niet van hun rechterhand kunnen onderscheiden?

Als we werkelijk een gastvrije gemeente willen zijn, mag het ons best iets kosten. De drempel naar de kerk is nog steeds hoog, merk ik. Maar de bekendheid van onze kerk in de buurt groeit. Mensen weten wie we zijn en er zijn nieuwe contacten ontstaan. Ik droom van de kerk als interculturele gemeenschap. De vele migranten plaatsen de kerk voor grote uitdagingen, waar we de komende jaren een antwoord op moeten weten te vinden.”

Geestelijk vacuüm

Xavier Memba komt oorspronkelijk uit Equatoriaal-Guinea in Afrika. Op driejarige leeftijd trok hij met zijn ouders naar Spanje en ging in Barcelona wonen. „Ik heb een speciale last voor deze stad”, licht hij in een caférestaurant in het centrum van Barcelona toe. „Het lag op mijn hart om hier een gemeente te stichten. Ik had geen ervaring op dit punt en daarom ben ik enkele maanden in New York geweest om een kerkplantingscursus te volgen.”

De werkelijkheid in Spanje is echter anders dan die in Amerika, zo is zijn ervaring. „We kennen hier een traditionele katholieke samenleving die tegelijk erg seculier is. Ik denk zelfs dat Barcelona een van de meest seculiere steden van Europa is. Mensen koesteren veel wantrouwen ten opzichte van de kerk. Uit de dagelijkse praktijk blijkt dat ze in een geestelijk vacuüm verkeren. De grond in Spanje is in geestelijk opzicht hard, goed vergelijkbaar met die in een land als Frankrijk.”

Memba definieert evangelisatie vooral als relatievorming. „Het Evangelie brengt mensen bij elkaar in een gemeenschap. We zijn daarom als gemeente voortdurend bezig niet-christenen uit te nodigen, onder meer door het organiseren van bijeenkomsten en het op touw zetten van evenementen. Noem het pre-evangelisatie. We hadden bijvoorbeeld vorig jaar een fotowedstrijd en een tentoonstelling georganiseerd met een bekende instagrammer om onze wijk te promoten. Zo’n zestigtal buurtbewoners kwam naar ons kerkgebouw, waar die avond meerdere spontane gesprekken over het geloof ontstonden.”

Eind oktober had de gemeente een lezingenavond over de Reformatie in combinatie met het proeven van drie abdijbieren. „We konden zo aan vrienden, kennissen en collega’s uitleggen wat de Reformatie betekende, waarom het gedachtegoed ervan vandaag nog relevant is en wat het voor ons persoonlijk betekent.”

Boekproject

Memba wil op 23 april met een boekenstand op een van de bekende boulevards in Barcelona gaan staan. Die dag wordt in Catalonië het Feest van Sint Joris (Sant Jordi) gevierd, de beschermheilige van Catalonië. Spanjaarden geven dan hun geliefden een rode roos; dames verblijden mannen met een boek.

Die dag is door Unesco uitgeroepen tot de Internationale Dag voor het Boek. Temidden van alle festiviteiten rondom het boek staat Memba met een eigen stand met boeken en rozen in de buurt van de kerk. „We willen iedereen die een boek of roos koopt, een presentje geven”, zegt hij.

Verder werkt Memba samen met Groeneveld aan de totstandkoming van een boek, „het eerste en wellicht grootste project in de geschiedenis van de gemeente.” De titel zal luiden: ”El Cor de la Ciutat”, ”Het Hart van de Stad”. Het boek is gebaseerd op een serie preken die Pocull en Memba hielden bij de start van de kerk in 2011.

Het concept van deze prekenserie was volgens Memba om bij het uitleggen van Bijbelse teksten specifiek te refereren naar bekende buurten in Barcelona, zoals de Ramblas, of naar culturele „iconen” als voetbalclub FC Barcelona of de kathedraal Sagrada Familia. „Het zijn kenmerkende verschijnselen van onze stad die de mensen samenbinden. Op deze manier willen we laten zien hoe de Bijbel tot onze stad en haar inwoners spreekt en werkelijk een antwoord kan geven op haar diepste angsten en verwachtingen.”

Bij de afwerking van het boek wordt samengewerkt met een niet-gelovige redacteur en met een niet-kerkelijke ontwerper. Memba: „We hebben dat bewust gedaan. Zo krijgen we de kans om met hen over de inhoud te praten en het boek ook beter af te stemmen op mensen buiten de kerk. We hopen dat het publiceren van dit boek bijdraagt aan de versterking van onze aanwezigheid in de levendige en culturele maalstroom van Barcelona. En dat we daardoor een duidelijke en eigentijdse presentatie van het Evangelie geven.”

Memba ziet uit naar bekeringen in zijn gemeente. Hij toont zich daarin toch wel wat ongeduldig, blijkt uit zijn woorden. „De laatste tijd blijft het rustig, te rustig”, zegt hij. „We hebben het afgelopen jaar veel geïnvesteerd in mensen en kijken verlangend uit naar het moment dat zij tot geloof komen. Velen maken al geruime tijd deel uit van onze gemeenschap en krijgen onderwijs door middel van de Bijbel en de prediking. We zijn ongeduldig, maar de Geest weet het beter.”

Stadsgemeente gesteund door CGK

De gemeente Nieuwe Stad (Ciutat Nova) in Barcelona wordt gesteund door de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) in Nederland. Guido Groeneveld (31) is vorig jaar september uitgezonden namens de CGK voor gemeenteopbouwend werk in deze gemeente en voor nieuwe kerkplanting in Catalonië.