Dat overkwam donderdag de Amerikaanse NAVO-ambassadeur, Nicholas Burns, die in een slotlezing voor een studiedag van de Atlantische Commissie vriendelijk glimlachend kwam vertellen dat de VS „de grootste advocaat” zijn van samenwerking binnen het bondgenootschap. Voordat Burns arriveerde hadden verschillende academici en NAVO-deskundigen erover geklaagd dat Europeanen alleen maar worden gebruikt om Amerikaanse wensen te vervullen. En dat leidde weer tot de vraag of een mogelijke regering-Kerry het beter zal doen dan de regering-Bush. Want dat die door haar solo-optreden veel vertrouwen in Europa heeft verspeeld, was velen wel duidelijk.

Burns nam eerst uitgebreid de tijd om de Nederlandse regering te danken voor de „uitstekende” secretaris-generaal De Hoop Scheffer. Nederland kreeg verder een pluim omdat de „NAVO zo veel aan dit land te danken” heeft.

Maar als het erom gaat welke lidstaat echt belangrijk is voor de NAVO, twijfelt Burns toch geen moment. „Geen enkel land maakt zo ambitieus gebruik van de NAVO als de Verenigde Staten. Wij stelden voor om de missie in Afghanistan te versterken en op de top in Istanbul wordt dat straks overgenomen. Wij stelden voor om een dialoog te starten met het Midden-Oosten, en dat gaat ook gebeuren.”

Burns moet er zelf om glimlachen. Sinds de terreuraanvallen in New York op 11 september 2001 -toen Burns juist twee weken bij de NAVO zat- is het bondgenootschap onder grote Amerikaanse druk verbouwd tot een organisatie die vooral het terrorisme moet bevechten. De Euro-atlantische betrekkingen staan sindsdien onder grote druk en vele vingers wijzen naar Washington, omdat dat zijn eigen gang gaat.

De top in Istanbul eind deze maand brengt opnieuw alle regeringsleiders uit NAVO-lidstaten bij elkaar. Het bondgenootschap bespreekt het zenden van vijf provinciale reconstructieteams naar Afghanistan, om het gebied ten noorden van Kabul op te bouwen. „De NAVO zal in de komende jaren steeds meer verantwoordelijkheden van de Amerikanen overnemen”, aldus de VS-ambassadeur. De Amerikaanse regering ondersteunt ook het verzoek van de Afghaanse president Karzai voor 1500 meer NAVO-militairen van augustus tot oktober, om tijdens de verkiezingen in september de veiligheid te beschermen.

Verder besluit de top het beëindigen van de NAVO-missie in Bosnië, die wordt overgedaan aan de Europese Unie. „Dit zal het eerste voorbeeld zijn van een gezamenlijke Europese defensieoperatie. De NAVO zal de EU echter wel met een hoofdkwartier in Sarajevo blijven steunen. Ook zullen wij Bosnië niet verlaten voordat we Karadzic en Mladic hebben uitgeleverd aan het Joegoslavië-tribunaal in deze stad”, aldus Burns.

Ten slotte verwacht de ambassadeur dat de NAVO in Istanbul besluit over een mogelijke operatie in Irak. Volgens Burns „moet” er eenheid over Irak ontstaan. „We zullen alles doen om in elk geval de jongste VN-resolutie over Irak te ondersteunen. Het is ook mogelijk dat we ook na de top nog verder praten over Irak.” Hij houdt er rekening mee dat de NAVO-lidstaten zich zullen richten op de training van leger en politie.

De NAVO-ambassadeur herhaalt dat de opstelling van Frankrijk, Duitsland en België vorig jaar onacceptabel was door niet in te stemmen met bescherming van Turkije tegen Irak. „Als ze niet hadden toegegeven, zou dat een breuk in het bondgenootschap hebben gebracht.”

Ook het plan waarmee dezelfde drie landen later kwamen om als EU een apart militair hoofdkwartier te bouwen, irriteert Burns nog steeds zichtbaar. „Dat is een omkering van de hele geschiedenis vanaf D-day in 1944. Wel zijn wij voorstander van een zelfstandige Europese defensiepolitiek, maar dan als aanvulling op de NAVO en niet er tegenover”, aldus Burns.

De vorige top, in Praag in november 2002, werd gedomineerd door besluiten over militair materieel. Dat is nu geen apart onderwerp meer. Maar wel wordt de voortgang besproken van de genomen besluiten en voor Burns is dit boek dan ook niet dicht.

„Ik weet dat er al vanaf de oprichting van de NAVO in 1949 een capaciteitskloof is tussen de VS en de andere lidstaten. Maar dat probleem groeit. De VS geven het komende jaar 400 miljard dollar uit aan defensie. Dat is nog nooit zo hoog geweest. De andere 25 lidstaten bij elkaar spenderen nog niet eens de helft daarvan. Dat verschil is ongezond groot.”

Daarbij lijkt het wel of er „in Europa twee bondgenootschappen” zijn, zegt Burns. „Enerzijds heb je het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Polen, die hun krijgsmacht helemaal aanpassen aan de nieuwe dreigingen sinds 11 september 2001. Maar daarnaast heb je ook lidstaten die hun leger laten verouderen. Op sommige punten bestaat er een heuse crisis.”