In de afgelopen weken werd er in diverse kranten gediscussieerd over de positie van gemeenteraadsleden. Met telkens terugkerende thema’s zoals de werkdruk, de vergoeding en de kwaliteit van de gemeenteraad. Door rapporten zoals dat van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het NOS Raadsledenonderzoek (11 december) is de gedachtewisseling nog wat geïntensiveerd.

In dit artikel willen we zowel zittende raadsleden als aanstormend talent handreikingen geven om te investeren in het hart van de democratie en daarmee ook in zichzelf.

De werkdruk van raadsleden is reëel. Raadsleden en ook bestuursleden van politieke afdelingen moeten daar eerlijk in zijn. Je kunt niet alles oppakken. Je moet fysiek en psychisch voldoende ruimte hebben om bij te tanken.

Steunfractie

Als bestuursleden zich pas in de afgelopen maanden druk gingen maken om de lijst voor de raadsverkiezingen van 2018, waren ze rijkelijk laat. Eigenlijk zouden ze nu bezig moeten zijn met 2022, met het investeren in jong talent. En met het rekruteren en opleiden van een goede steunfractie voor de periode 2018-2022.

Geef fractieondersteuners vertrouwen en kansen. Dat maakt het voor hen leuk. Ze bouwen dan ook ervaring op, zodat ze, als ze met het eigenlijke fractiewerk beginnen, al weten hoe de hazen lopen en hoe ze een begroting of participatienota moeten lezen en beoordelen.

Hoe doe je dat? Spreek aan het begin van een raadsperiode af welke speerpunten voor je fractie leidend zijn en welke persoonlijke prioriteiten je stelt. Loop niet achter elk thema aan en focus niet op elk detail. Kijk daarentegen eerst goed of een bepaald thema wel bij de bevoegdheid van een raadslid past. Waak ervoor dat je niet al bezig bent met uitvoering (dat is in de praktijk helaas vaak dagelijks aan de orde). En word je raadslid, dan besef je natuurlijk dat je nieuwe functie veel tijd zal gaan kosten…

Samenwerking

Wat kun je als fractie en gemeenteraad ondernemen? Naast de al genoemde suggesties kun je zelf stappen zetten om de kwaliteit te verhogen en het hoofd boven water te houden. Enkele aanbevelingen:

lInvesteer in een kennisnetwerk van deskundigen die met betrekking tot de voor de fractie relevante thema’s kunnen adviseren. Zo’n netwerk kan deskundig adviseren en ook veel leeswerk uit handen nemen.

lLaat een aspirant-raadslid begeleid worden door een ervaren fractielid. Door mee te lopen met een zittend raadslid maakt de ‘leerling’ zich de politieke mores eigen, leert hij (of zij) hoe je stukken moet beoordelen en hoe je bepaalde politieke keuzes maakt.

lBesteed de nodige aandacht aan een inwerkprogramma voor nieuwe raadsleden. Investeer als raad of raden in de regio in bijvoorbeeld een ”raadsacademie”, waar vaardigheden worden aangeleerd en relevante informatie wordt gegeven.

lWees nieuwsgierig. Wie in contacten met inwoners, in gesprekken met het college van B en W of in debatten met politieke opponenten goed luistert en doorvraagt, oogst verdieping. Wanneer een raadslid het ”ik ben voor” of ”ik ben tegen” vervangt door gesprekken of debatten, wint hij aan kwaliteit en diepgang. Zulke dialogen kunnen zelfs richtinggevend zijn voor het fractiebeleid.

lInvesteer in goede samenwerking tussen het college van B en W, de gemeenteraad en de ambtelijke organisaties. Dat voorkomt veel ruis in de communicatie en het politieke debat en bespaart veel tijd.

Passie

Het is reëel dat je als gemeenteraadslid een vergoeding krijgt. Overigens kun je bij veel werkgevers verlof kopen. Als je een deel van de raadsvergoeding daaraan besteedt, kun je regelmatig overdag je stukken lezen en ben je op de avonden dat je thuis bent ook echt bereikbaar voor je huisgenoten.

Toch is een nuancering op haar plaats: een kerkenraadslid, een trainer van een sportvereniging of een instructeur van de lokale reddingsbrigade is ook veel tijd kwijt. Ze krijgen doorgaans geen vergoeding maar houden het vol doordat ze zich geroepen weten voor hun taak en/of hart hebben voor de mensen voor wie ze zich inzetten. Zo’n passie heb je ook als raadslid nodig om het vol te kunnen houden.

Mr. Peter van den Berg is juridisch adviseur en gemeenteraadslid, Jorden Hagenbeek is organisatieveranderaar. Onder hun redactie verscheen in september 2017 het ”Zakboek Raadsleden. Gereedschapskist voor het betere raadswerk” (Amsterdam, 2017).