Nu wil het geval dat Aart Deddens, hoofdredacteur van het blad Sophie van de Stichting Christelijke Filosofie, de promotie van robot Sophia tot staatsburger ook had opgemerkt. Prompt verscheen een foto van Sophia op de voorkant van het decembernummer van het genoemde blad. Het is namelijk de gewoonte dat er op de voorkant van elk nummer een zekere Sophie staat, van wie dan in het betreffende nummer een stukje staat. Het was blijkbaar te veel van robot Sophia gevraagd om zelf zo’n stukje te schrijven en dus had Deddens dat maar van haar overgenomen. Van zijn tekst over Sophia droop de ironie al net zo af als van het stuk van Blankesteijn.

Deddens maakte er een prachtige parodie van. Sophia vertelt in zijn stukje zogenaamd over het denken van de robots, die menen dat mensen eigenlijk niet bestaan. Elke robot heeft immers zijn eigen beeld van mensen, en mensen zijn dus in zekere zin projecties van het denken van de robot. Robots zijn ook niet door mensen gemaakt, maar stammen af van het telraam. Deddens sluit het stukje af met de opmerking dat robots dus eigenlijk allang de mensheid overheersen, zonder dat ze dat in de gaten hebben. Niet zonder humor merkt hij er bij op: de robots zelf hebben dat ook niet in de gaten.

Kortom: beide bladen steken de draak met het staatsburgerschap van Sophia. Dat roept ondertussen wel de vraag op waarom een land als Saudi-Arabië dan de stap zet om als eerste natie het staatsburgerschap toe te kennen aan een robot. Zet je jezelf daarmee als natie niet volkomen voor schut? Of zit er meer achter?

Ik moest bij het lezen van het bericht denken aan een aflevering van Star Trek: Voyager, een sciencefictionserie op tv. In die serie figureert een hologram als arts van het ruimteschip. Een hologram is normaal gesproken een driedimensionale projectie die je niet kunt beetpakken, maar De Dokter, zoals hij heet, kan wel mensen en dingen pakken en omgekeerd. In de bewuste aflevering heeft De Dokter een boek geschreven en nu claimt hij auteursrechten. Die kunnen echter alleen toegekend worden als hij een persoon is.

De vraag die de hele aflevering door speelt, is dan natuurlijk: Is De Dokter persoon of niet? Zijn overste, kapitein Jane- way maakt zich er sterk voor dat hem persoonlijkheid wordt toegekend, en ja hoor, aan het eind van de aflevering krijgt hij te horen dat hij als persoon aanvaard is en dus ook de auteursrechten op zijn boek krijgt. Blankesteijn en Deddens zouden geheel terecht ook hier hun vragen bij hebben. Maar ook hier is het de vraag of de televisiemakers zichzelf voor schut gezet hebben met deze aflevering, of dat er meer achter zit.

Wat de makers van Star Trek dreef, was hetzelfde als wat veel sciencefictionauteurs motiveerde, namelijk het visueel aanzwengelen van een maatschappelijke discussie. Dat zou ook wel eens de drijfveer van Saudi-Arabië kunnen zijn. Kan een robot als een persoon worden aangemerkt? Waar moet je dan aan voldoen? Een robot kan bewegen, praten, iets pakken, de ogen op iets richten, de wenkbrauwen optrekken en nog veel meer dingen die mensen kunnen. Is dat niet voldoende?

Kernvraag is natuurlijk of de robot echte intelligentie heeft. Blankestijn en Deddens menen van niet. Bij Deddens heeft dat ongetwijfeld te maken met zijn christelijke overtuigingen. Bijbels gezien is immers de mens de enige in de schepping die een geest gekregen heeft om met God in relatie te kunnen staan. Robots hebben dus geen geest.

Triest is het ondertussen wel dat de mens de relatie met God verbroken heeft, en daarmee zijn geest en intelligentie hun bestemming ontnomen heeft. Troostrijk daarentegen is dat God het daarbij niet gelaten heeft en Zijn eigen Zoon mens heeft laten worden om ons weer terecht te kunnen brengen. De afgelopen kerstdagen hebben ons daar weer bij bepaald. Ook daar heeft Sophia geen weet van. Moslima zal ze niet worden en christin evenmin. Daar moet je toch echt mens voor zijn.

Prof. dr. Marc J. de Vries is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft.