In de conceptvervoersconcessie die het ministerie aan de Nederlandse Spoorwegen wil gunnen als uitbater van het hoofdrailnet staat dat de vervoerder landelijk gezien een „redelijke kans op een zitplaats moet bieden.” Schultz liet eerder weten dat in 2007 80 procent van de reizigers moet kunnen zitten.

Bij zo’n algemene bepaling kan het echter gebeuren dat de NS op drukke trajecten veel te weinig zitplaatsen heeft, maar dat toch aan de eisen van het ministerie wordt voldaan. De rustige spoorlijnen krikken het gemiddelde namelijk op. „Dat betekent letterlijk een ’stoelendans’ tussen de reizigers. Die zitten (lees: staan) daar niet op te wachten”, aldus de provincies in de brief.

De bepaling in de vervoersconcessie biedt de reiziger geen garantie op kwaliteit, aldus de provincies. „De NS kan er immers alle kanten mee op.” Het spoorbedrijf kent volgens de lokale overheden wel degelijk de vervoerscijfers per spoorlijn. Deze moeten dan ook als criterium worden gebruikt.

Het ministerie van Verkeer en Waterstaat, de NS en de provincies praten over het overnemen van de exploitatie van veertien regionale spoorlijnen. Het gaat om zogenoemde contractspoorlijnen, waarvan de overeenkomst met de NS binnenkort afloopt.

De vervoersconcessie geeft de NS echter een monopoliepositie waardoor de decentrale exploitatie dreigt te mislukken, staat in de brief te lezen. „De concessie geeft ons geen poot om op te staan in de onderhandelingen met de NS”, zei M. Norder, gedeputeerde van Zuid-Holland en woordvoerder van de provincies.

De onrendabele lijnen vallen soms samen met het hoofdrailnet van de NS. De vervoerder kan volgens de conceptconcessie bijvoorbeeld beslissen minder vaak te stoppen op gedeelde stations. „Dan hebben de reizigers van de contractlijnen minder goede aansluitingen. Dat is slecht voor hen, maar ook voor de inkomsten van de provincies”, aldus Norder. De NS moet volgens hem worden gedwongen goede afspraken te maken met de lokale overheden.

De NS probeert naar eigen zeggen aan de wensen van de provincies te voldoen. Maar voor een optimale dienstregeling zal het niet in 100 procent van de gevallen lukken om alle lokale verbindingen af te stemmen op de landelijke dienstregeling, aldus de vervoerder.