De premier heeft een kolossaal belangenconflict als rijkste man van Italië en eigenaar van machtige bedrijven in met name de mediasector. Inhoudelijk gezien is de regeling een lachertje. De nieuwe wet schrijft voor dat de premier, de ministers en de staatssecretarissen geen uitvoerende functies mogen hebben in het bedrijfsleven. De waakhond, hoewel een tandeloze, wordt de Mededingingsautoriteit.

Als dat orgaan een belangenconflict op het spoor komt, rapporteert zij aan het parlement. De parlementsleden kunnen vervolgens de aanklacht toetsen en een strafmaat bepalen, zoals het houden van een vertrouwensstemming, maar ze kunnen geen financiële sancties treffen. Het feit dat alleen directeuren en niet de eigenaren van bedrijven zijn aan te pakken, heeft de kwaadheid van de oppositie opgeroepen. Links noemde donderdag het wetsartikel de Red Berlusconi Wet omdat de regeling geheel op maat is gemaakt voor de premier. Een fatsoenlijke regeling om belangenconflicten te verkomen is al acht jaar in de maak en werd actueel toen Berlusconi in 1994 voor het eerst een gooi deed naar de regeringsmacht. Een regeling bleef echter uit, ook toen centrumlinks vijf jaar lang aan de macht was. Nu de wet er eindelijk komt is het eerder droevig dan verrassend dat die geen effect heeft op de premier. Silvio Berlusconi heeft al lang geleden zijn functies in de familieholding Fininvest opgegeven, maar trekt nog stevig aan de touwtjes bij onder andere de grootste commerciële televisiegroep Mediaset, de grootste uitgeverij Mondadori, het belangrijke filmproductiebedrijf Medusa en de handelsbank Mediolanum.

Van al die ondernemingen is Berlusoconi officieel geen directielid, maar zwaait er als eigenaar of grootaandeelhouder de facto wel de scepter over. De enige veer die de premier wellicht moet laten, is het voorzitterschap van AC Milan. Al loopt het met die voetbalclub niet best, Berlusconi geeft dat voetbalspeeltje niet graag op. Als de rechtse meerderheid in het parlement hem goed gezind is, kan Berlusconi ook daarmee wegkomen. Het Amerikaanse tijdschrift Time schrijft dat de wereld in Berlusconi geen gelijke kent. „Het is alsof Michael Bloomberg grootaandeelhouder van CBS en NBC is en gekozen wordt tot president van de Verenigde Staten zonder afstand te doen van zijn aandelen.”

Ook andere leden van de regering hebben weinig van de nieuwe wet te duchten, zoals Pietro Lunardi. Als minister van Openbare Werken bezit Lunardi een bouwonderneming die zich toelegt op infrastructurele projecten. Niemand koestert al te veel illusies over openbare aanbestedingen van grote infrastructurele projecten die de komende jaren in Italië op stapel staan. De minister heeft goed naar zijn baas gekeken en zijn onderneming op naam laten zetten van zijn vrouw en kinderen. Wel moet Lunardi zijn erebaan als directielid opgeven bij een Zwitsers wegenbouwbedrijf. Dat bedrijf dingt openlijk mee naar Italiaanse aanbestedingen.

De politieke tegenstanders van Berlusconi zijn furieus over de oplossing van het belangenconflict, die zij een farce noemen. „De wet schaft conflicten af en laat belangen liggen”, zegt Fabio Mussi van de sociaal-democraten. Oppositieleider Francesco Rutelli vindt dat ”de democratie in Italië zich in een donkere periode bevindt.” De linkse oppositie, die mogelijk vandaag uit protest wegblijft van de stemming in het parlement, kan hoog of laag springen, maar heeft het grotendeels aan zichzelf te danken. Vier centrum-linkse regeringen in vijf jaar tijd hebben het belangenconflict niet aangepakt onder andere om Berlusconi te paaien.

Dat een serieuze wet op belangenconflicten hard nodig is bleek vorige week nog eens toen de namen van de nieuwe raad van bestuur van de staatsomroep RAI bekend werden. De RAI is een verpolitiekt overheidsbedrijf waar de regeringspartijen schaamteloos hun politieke vrienden naar binnenschuiven. Ook tijdens vorige, linkse regeringen ging het er niet anders aan toe. Wat nu verontrustend is dat in het vijfkoppige college drie regeringsgetrouwe mensen zitten, onder wie een met sympatiën voor Lega Nord, de nationalistische coalitiepartner van de regering Berlusconi. De nieuwe directie zal de nieuwe zendermanagers en journaaldirecteuren aanstellen en streeft vermoedelijk naar de privatisering van twee van de drie nationale kanalen. Feitelijk heeft Berlusconi Mediaset en de RAI onder zijn hoede, die gezamenlijk 90 procent van de Italiaanse televisiemarkt beslaan.