Hoofdpersoon is Marianne von Lingenfels, een sterke, dappere vrouw die van aanpakken houdt, de problemen niet ontvlucht, maar ze probeert op te lossen. Een vrouw met een sterke overtuiging met betrekking tot goed en kwaad.

Ze is het dan ook helemaal eens met het groepje vrienden van haar man Albrecht, een telg uit een oud adellijk geslacht, dat tijdens een bijeenkomst op Slot Lingenfels in Beieren besluit een aanslag op Hitler voor te bereiden. Het lijkt de enige mogelijkheid om zijn vreselijke regime te stoppen.

Helaas mislukt de aanslag en worden de mannen opgepakt en ter dood veroordeeld. Marianne neemt de opdracht die ze van haar jeugdvriend Connie Fledermann, een van de aanslagplegers, heeft gekregen uiterst serieus. Hij had haar voor de aanslag benoemd tot de ”aanvoerster van de vrouwen en kinderen”. Daarom gaat ze in 1945 op zoek naar de vrouwen van de aanslagplegers om hen te helpen hun naoorlogse leven weer op de rit te krijgen.

Zo weet ze Benita Fledermann, de weduwe van Connie, met haar kind naar Lingenfels te krijgen nadat ze haar gered heeft uit haar positie als seksslavin van Russische soldaten. Daarna vindt ze ook Ania Gruber en haar kinderen, een andere vrouw die op de lijst van vrienden van haar man stond maar die ze niet persoonlijk kent.

Niet traditioneel

Tot zover lijkt het een traditioneel heldenverhaal. Maar schijnt bedriegt. Want in het vervolg blijkt dat de vrouwen de oorlog ieder op een heel eigen wijze hebben beleefd en bovendien heel anders omgaan met hun oorlogsverleden. Als blijkt dat Benita bijvoorbeeld nauwelijks de morele vragen over de oorlog onder ogen wenst te zien en bovendien een relatie aanknoopt met een ex-nazi, komt Marianne in actie: ze bezoekt de man in kwestie en weet hem ertoe te bewegen van het huwelijk af te zien. Maar was dat een goede keuze? De man heeft spijt van wat hij moest doen en Benita komt niet meer over het verdriet van de verbroken relatie heen. Het brengt haar uiteindelijk zover dat ze zich van het leven berooft.

Gaandeweg komt Marianne erachter dat Ania veel ernstiger door het nazivirus besmet is tijdens de oorlog dan ze voor mogelijk had gehouden. Ania was met haar man aangesteld als leidster van een nazitrainingskamp voor jongeren waarbij ze maar één ding heeft gedaan: haar eigen kinderen als een leeuwin beschermen.

Daarbij heeft zij heel wat zaken in haar omgeving genegeerd waarvan ze wist, of kon vermoeden, dat ze verschrikkelijk waren. Nog vaak ziet ze voor zich hoe de kinderen van Poolse boeren werden afgevoerd naar een kamp en dat zij zwijgend heeft toegekeken omdat ze anders dezelfde weg zou zijn gegaan.

Het boek is geschreven vanuit verschillende perspectieven: dat van Marianne, van Benita en haar zoon Martin en van Ania. Het verhaal speelt zich af in verschillende jaren: 1945, 1950 en 1990.

Morele vragen

Vooral in het laatste gedeelte van het boek worden er veel morele vragen aan de orde gesteld, wanneer de nabestaanden zich „langzaam een weg terug in de tijd banen.” Ania gelooft bijvoorbeeld niet in God, maar heeft wel „een dwingende behoefte om te oordelen. Om goed en kwaad af te wegen op een manier die ten diepste religieus is.” Tegelijk vraagt ze zich af of praten over de fouten van het verleden wel zin heeft. Ze wil het in ieder geval niet doen zoals in „tv-shows waarin mensen hun onschuld terugeisen door het uiten van hun spijt.”

Al met al is ”De vrouwen van Lingenfels” een boek dat boeit en aan het denken zet. Dit komt door de sterk psychologische tekening van de vrouwen, door de keuze om vooral het leven na de oorlog en het leven met keuzes uit het verleden centraal te stellen en doordat Shattuck er overtuigend in slaagt het grijze gebied in de morele keuzes aan de orde te stellen. Het enige zwakke onderdeel van dit boek is het einde: daar had Shattuck beter eerder kunnen stoppen in plaats van alle losse eindjes nog even rap aan elkaar te knopen.

Boekgegevens

De vrouwen van Lingenfels, Jessica Shattuck; uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2017; ISBN 978 90 468 2222 7; 350 blz.; € 19,99.