Grommend spoedt de Kodiak zich over een oefenterrein van de Van Brederodekazerne in Vught. Generaal Leo Beulen, de hoogste baas van de landmacht, showt trots zijn nieuwe genie-/doorbraaktank aan zijn Duitse collega Bruno Kasdorf. Deze krant krijgt aansluitend een demonstratie. Mét proefrit.

De zandbak in Vught is groot genoeg om even een sprintje te trekken. Nog wat onwennig zoekt de chauffeur de bedieningshendels. Dan geeft hij vol gas. De Kodiak brult. Moeiteloos neemt de loodzware tank de diepe sporen in het zand. Bult op, bult af. „Rijdt geweldig”, schreeuwt de chauffeur.

De ijzersterke mijnenopruimploeg wroet even later diep door de bodem. De ‘sneeuwschuif’ moet in oorlogsomstandigheden bermbommen en andere ingegraven explosieven opdiepen en aan de kant gooien.

Het gepantserde rupsvoertuig schiet aan beide kanten van het geruimde pad markeringspijlen af. Infanteristen, oprukkend in de kielzog van de Kodiak, weten daardoor precies welke weg zij door het mijnenveld kunnen nemen zonder kleerscheuren op te lopen.

Frontaal

De Kodiak –vernoemd naar de grote bruine beer– dwingt respect af. Het multifunctionele ondersteuningsvoertuig opereert tijdens oorlogsituaties in de voorste linies, onder de zwaarste omstandigheden. Stuit de infanterie in het veld op een mijnenveld of een prikkeldraadversperring, dan stort de genietank zich op de hindernis.

„Met dit voertuig durf ik wel naar het front”, zegt sergeant der eerste klasse Erwin Konings van de 411 Pantsergeniecompagnie uit Oirschot. „Frontaal erin. Ik voel me in de Kodiak veiliger dan in de oude genietank. Het nieuwe voertuig is op zijn taak berekend.”

Verouderd

Defensie heeft in 2008 tien genie-/doorbraaktanks besteld bij Rheinmetall in Duitsland, ter vervanging van veertien Leopard 1-genietanks van 38 jaar oud. „De mogelijkheden van de Leo 1 om onze manoeuvre-eenheden te ondersteunen waren te beperkt.”

De Kodiak, het zwaarste gepantserde voertuig van de krijgsmacht, is gebaseerd op het onderstel van overtollige Leopard 2A4’s. De gevechtstank is volledig gestript en opnieuw opgebouwd. Gevechtskoepel eraf, graafarm erop. „Het basisvoertuig is vanuit de genie in Zwitserland, Zweden en Nederland ontwikkeld.”

De Kodiak kent zeven uitvoeringen. De basisvariant is voorzien van een ruim 4 meter breed bulldozerblad met twee uitklapbare breektanden en een 9 meter lange graafarm met hijscapaciteit. De genie kan het bulldozerblad vervangen door een mijnenploeg. „Het ombouwen kost acht uur”, legt groepscommandant Jeroen van ”411” in Vught uit.

Tot de wapenuitrusting behoren verder een snijbrander, een hydraulische knipper, twee bergingslieren, een wroetertand, een grondboor en een hydraulische beton-/breekhamer. „Eén Kodiak kan meer dan alle oude Leopards bij elkaar”, stelt sergeant Konings. „Het voertuig is tien keer moderner dan die oude genietanks. Een enorme vooruitgang.”

Bepantsering

De zwaar gepantserde Kodiak is bestand tegen bomblets (bommen uit een clusterbom), ballistische projectielen, antitankmijnen en zogenoemde high power microwave-wapens, waarmee de vijand kan proberen de elektronica van tanks uit te schakelen.

In oorlogssituaties kan de Kodiak optreden met extra bepantsering. Om de bemanning te beschermen tegen beschietingen, kunnen vrijwel alle werkzaamheden ”onder staal” worden verricht. Het voertuig beschikt hiervoor over periscopen en zes camera’s.

Boven op de genietank staat een zware .50-mitrailleur of een 40 mm-granaatwerper. Op afstand bestuurbaar. „We bedienen de mitrailleur met een joystick”, legt Kodiakinstructeur Konings uit. Foto’s maken van de binnenkant is strikt verboden.

Prijskaartje

Duitsland heeft interesse in de Kodiak. „De Duitsers willen ’m dolgraag hebben”, verklaart Jacques Roosenboom, projectleider Kodiak bij defensie. „Duitsland is een Leopardland bij uitstek, maar beschikt niet over een Leopard 2-genie-/doorbraaktank.”

De Duitse en de Nederlandse landmacht zijn in gesprek over de Kodiak. Luitenant-generaal Bruno Kasdorf woont daarom de demo in Vught bij. Samenwerking kan in verschillende varianten vorm krijgen. „Een Duitse bemanning op de Nederlandse genietank bijvoorbeeld.”

De Kodiak kost ruim 75 miljoen euro: 68 miljoen euro voor de ombouw van de voertuigen, 7,5 miljoen euro voor reserveonderdelen, speciaal gereedschap en testapparatuur. De exploitatiekosten van de tien tanks bedragen 1,3 miljoen euro per jaar. Financiële tegenvallers zijn uitgebleven, stelt projectleider Roosenboom.

De gloednieuwe Kodiak kampt met kinderziektes. Spiegels vallen om, softwaresystemen vallen uit. „Als een Leopard 1 het niet meer deed, kon je ’m weer aan de praat krijgen door er met een hamer op te slaan”, zegt instructeur Konings. „De Kodiak moet je uitlezen met een laptop.”

Het is wennen, erkent projectleider Roosenboom. „Af en toe krijgen we storingen waarvan we denken: Wat is dit nu weer? Een fabrikant moet weleens een auto terugroepen. Dat geldt ook voor de Kodiak. We lopen tegen problemen aan die we nooit hadden kunnen bevroeden.”

Sinds er een stuurkabel is geknapt geldt er voor het gepantserde rupsvoertuig een rijverbod. De Kodiak mag daardoor niet de openbare weg op. Defensie heeft direct alle Kodiaks laten controleren. „De stuurkabel bleek doorgeschuurd tussen twee compartimenten”, aldus Roosenboom. „Er hadden ongelukken kunnen gebeuren.” De eenheden hebben opdracht gekregen de Kodiak elke week te controleren totdat het probleem is opgelost.

Vertraging

De roep binnen defensie om een nieuwe genie-/doorbraaktank dateert al van medio jaren 90. „Een nieuwe doorbraaktank had er al in 1995 moeten zijn. We zijn ruim twintig jaar verder”, verzucht sergeant Konings. „Echt defensie. Net als bij de JSF.”

De Kodiak had, volgens het verkoopcontract uit 2008, vier jaar later moeten aantreden. Projectleider Roosenboom ziet drie oorzaken voor de vertraging: het opschroeven van de eisen aan het voertuig, harde bezuinigingen én trage besluitvorming bij defensie.

Nederland is jarenlang gericht geweest op missies. De Kodiak is weer in een stroomversnelling gekomen door de hernieuwde dreiging uit Rusland, net als ten tijde van de Koude Oorlog. „Nederland heeft daarom weer zware wapensystemen nodig.”

Zwitsers zakmes

De Kodiak gromt. Een 9 meter lange graafarm zwaait hoog over het voertuig. Behendig schuift de bestuurder een obstakel aan de kant. Het bulldozerblad trekt de zandbak vervolgens glad. Einde oefening. Roosenboom is tevreden. „Een pracht product. Niet het ei van Columbus, maar wel zo veelzijdig als een Zwitsers zakmes.”