Column (Gert van de Wege): Oranjezon
Deze week heb ik aan Chris de Stoop moeten denken. De Provinciale Zeeuwse Courant meldde dat het oude pompstation in Oranjezon wordt gesloopt. Oranjezon is een voormalig waterwingebied in de duinen bij Vrouwenpolder. Het oude pompstation dateert uit de jaren dertig; het moet wijken voor een nieuw pompstation, en voor –wat men noemt– nieuwe natuur.
We kwamen vroeger regelmatig in Oranjezon. Mijn vader werkte bij de Waterleidingmaatschappij Zeeland en dat bezorgde hem het privilege dat hij na een praatje met de beheerder het verder niet-toegankelijke gebied in mocht. Dat alleen al maakte Oranjezon voor ons een attractie. De toegangspoort van het gebied werd gevormd door het oude pompstation, dat nu dus wordt gesloopt.
Het proces lijkt zich volgens vertrouwde patronen te hebben afgespeeld. De gemeente Veere heeft onnadenkend vergunningen verleend aan het huidige waterbedrijf, Evides geheten. Te laat kwam men erachter dat het gaat om waardevol industrieel erfgoed. Linkse partijen trokken nog aan de alarmbel, de andere legden zich neer bij de papieren werkelijkheid. Vervolgens beukten de sloophamers erop los.
Het pijnlijkste zinnetje kwam van de woordvoerster van Evides, die meldde: „Straks leggen we hier een nieuwe duinvallei aan.” Toen ik dat las, kwam ”Dit is mijn hof” (2015), het intens treurige boek van Chris de Stoop, bij mij boven. De Stoop geeft daarin een beeld van de teloorgang van zijn geboortestreek, in het noordelijke randje van Vlaanderen, bij Doel en de Hedwigepolder. Daar worden honderden jaren oude polders opgeofferd voor ‘nieuwe natuur’, die wordt aangelegd ter compensatie van de natuur die verloren gaat door de verdieping van de Schelde.
Het in principe sympathieke groen van de natuur- en milieuclubs gaat, aldus De Stoop, een dubieus verbond aan met het grote geld van de Antwerpse haven. De boeren en het oude cultuurland zijn de slachtoffers waarom niemand maalt.
De nieuwe natuur is, zo valt bij De Stoop te lezen, „iets wat volledig losstaat van een historisch gegroeid landschap. Het is geschiedloos, mensloos, ontvolkt, ontdaan van elke referentie.” Het is „natuurvervalsing”, een „oneerlijke plek, die niet geworteld is in de gemeenschap en de geschiedenis.” „Zo’n natuurgebied is op maat van de consumptiemaatschappij, een inwisselbare container met planten en dieren.” Ik vrees dat het met de nieuwe duinvallei die in Oranjezon wordt aangelegd niet anders zal zijn.
In vergelijking met het drama dat De Stoop beschrijft, is de verdwijning van het mooie pompstationnetje met zijn fraaie stalen kozijnen klein bier. Maar het principe is hetzelfde. Een landschap wordt ontdaan van zijn geschiedenis, nieuwe natuur komt ervoor in de plaats: even mooi als inwisselbaar. Die nieuwe duinvallei is de oplossing niet; hij is zelf deel van het probleem.
