„Rondom beken gedijt bijzondere flora”
Bos, hei, zand – dat is het gangbare beeld van de Veluwe. Dat het gebied ook 150 beken bevat, is minder bekend.
Op papier is er al een standaardwerk: het boek ”Veluwse Beken en Sprengen, een uniek landschap”, dat tien jaar geleden op de markt kwam. Maar zo’n informatiebron zou ook beschikbaar moeten zijn voor pc, tablet en smartphone, vond Wiebe Kiel uit Ede, bestuurslid en vrijwilliger van de Stichting tot Behoud van de Veluwse Sprengen en Beken, kortweg de Bekenstichting. Hij is initiatiefnemer en projectleider van de digitale Bekenatlas Veluwe.
De Bekenstichting heeft de atlas samen met de provincie Gelderland ontwikkeld. De waterschappen Vallei en Veluwe en Rijn en IJssel leverden veel gegevens aan. Het digitale systeem bevat recente topografische kaarten van de Veluwe, satellietfoto’s, een hoogtekaart, een overzicht van landgoederen en ook historische kaarten. De oudste is van 1850.
Verder geeft de atlas GPS-coördinaten van markante punten en op een smartphone of iPad voor gebruikers ‘in het veld’ ook van de positie ter plekke. Voor deze laatste groep is tevens Buienradar toegevoegd.
„Bijzonder is dat per beek informatie aangeklikt kan worden”, zegt projectleider Kiel. „Bijvoorbeeld over de geschiedenis. Met hun watertoevoer dreven de beken vroeger de voor de economie zo belangrijke watermolens aan, die graan verwerkten of papier en koper produceerden. In de atlas zijn de plaatsen aangegeven waar watermolens stonden of nog steeds staan, compleet met gegevens over die molens. Foto’s geven de beken en molens nog meer gezicht.”
De atlas informeert ook over eventuele werkzaamheden en aanpassingen aan de beekloop of de ecologische waarde van een watergang. Kiel: „Rondom en in beken gedijt door de constante watertemperatuur van 8 tot 10 graden bijzondere flora, zoals paarbladig goudveil en het mijtertje, een voorjaarspaddenstoel die wel wat lijkt op een luciferkopje.”
In eerste instantie is de bekenatlas gemaakt voor beekliefhebbers en recreanten. „Die kunnen er wandelingen langs de beken mee voorbereiden en informatie ter plaatse oproepen”, aldus Kiel. Bij de beken zelf plaatsen de waterschappen informatieborden met daarop een QR-code die rechtstreeks toegang geeft tot de atlas. „Maar overheidsinstanties hebben er ook profijt van. Ik weet dat gemeenten en natuurorganisaties de atlas gebruiken bij de voorbereiding van plannen en omgevingsvisies.”
Voor de Bekenstichting is de atlas bovendien een extra middel om de Veluwse beken en sprengen als cultuurhistorisch erfgoed onder de aandacht te brengen. Kiel onderstreept het belang daarvan: „Door wateronttrekking en natuurlijke verdroging hebben onze beken het moeilijk. Ze verdienen bescherming.”
