Kerk & religie

Ds. Jozias A. de Koeijer leerde het meest van zijn opoe

In zijn leven is ds. Joz. de Koeijer diepgaand beïnvloed door de theologen Spurgeon, Kohlbrugge en Lloyd-Jones. Maar sterker nog door zijn opoe. „Ze heeft me meer geleerd dan honderd theologen.”

Jan van Reenen

27 October 2017 15:31Gewijzigd op 16 November 2020 11:48

Ds. Jozias A. de Koeijer. beeld RD, Anton Dommerholt

Onlangs nam ds. De Koeijer afscheid van de hervormde gemeente van Ermelo in verband met zijn emeritaat.

Ds. De Koeijer is in Ermelo blijven wonen, pal naast het bos, twee huizen bij de vroegere pastorie vandaan. Zijn huiskamer verraadt dat hij van kunst houdt. Aan de wand hangen diverse schilderijen, waaronder een van de voetwassing door Jezus.

De studeerkamer bevindt zich in het souterrain. Het staat er vol met boeken, maar ook drie portretten sieren de wand: van Spurgeon, Kohlbrugge en Lloyd-Jones. Op een plankje staan flesjes, een met het etiket ”Luther”, een ander met ”Calvinus” en een met ”Ongelovige Thomas” erop. „Ik ben een tobberige Bourgondiër,” zegt de predikant. „Ik geniet van de wereld om me heen, maar van binnen is het soms aardedonker.”

Meteen na zijn emeritering deze herfst ging ds. De Koeijer met vakantie naar Zuid-Frankrijk om er even uit te zijn en te genieten van de prachtige omgeving. In de stad Saint Raphaël aan de Côte d’Azur ging hij een kerk binnen waar hij een Christusbeeld zag met de titel: ”Le Christ sans bras” (Christus zonder armen). „Ik heb daar wel een uur zitten mediteren en begon me steeds meer af te vragen of ik wellicht ook een Christus zonder armen heb gepredikt. Christus breidde Zijn armen uit en zei: „Komt allen tot Mij die vermoeid en belast zijt en Ik zal u rust geven.” Had ik wel genoeg naar deze Christus verwezen?”

Nochtans

De predikant is eruit gekomen. „Ik heb het bij God neergelegd. Hij weet van al mijn lek en gebrek. Ik weet het, ik heb niet genoeg gedaan, ook in de prediking was het bruto. De Heere heeft mij nochtans willen gebruiken in Zijn dienst, nochtans.”

Het woord bruto komt terug als hij het over zichzelf heeft. „Gott hat mich bruto geliebt” (God heeft me bruto liefgehad), zegt hij met verwijzing naar een woord dat zomaar van Luther kan zijn. „Zoals mijn opa de aardappels bruto kocht op het land, met het loof en de ”kwaaie èrrepels” erbij, zo wilde de Heere mij hebben, met al mijn zonden en eigenaardigheden. Bruto opgekocht!”

Een van die eigenaardigheden is de gerichtheid van ds. De Koeijer op Mozes. Hij werd geroepen met de woorden die de Heere tot Mozes sprak bij de brandende braambos: „Ik zal u leren wat gij spreken zult.” Dat was ook de tekst waarmee ds. W. van Gorsel hem bevestigde in zijn eerste gemeente, Wilnis.

Bij het afscheid van de gemeente van Ermelo op 17 september kwam Mozes weer terug, in tekstwoorden van Johannes, hoofdstuk 3:14-16. „Daar gaat het over Mozes die de slang in de woestijn verhoogde. Maar het blijft niet bij Mozes. Zoals de Israëlieten moesten kijken naar de verhoogde slang, zo moeten wij zien naar de verhoogde Jezus. Zelfs blinden mogen Hem zien! Ik heb niets anders dan Christus in de aanbieding.”

Ongeloof

Dat is voor de predikant zelf wel eens moeilijk geweest. „Ik heb niets van mezelf. Ik moet het geloof iedere keer weer krijgen. „Heere, ik geloof, laat mij niet staan in mijn ongeloof”, vraag ik soms aan God. Het gaat niet om de twijfel, o nee, maar het gaat soms wel door de tunnel van een ongelooflijk ongeloof heen. Ik las hierover in de Redelijke Godsdienst van Wilhelmus à Brakel. Hij schrijft dat de ware gelovigen strijd te voeren hebben tegen –wat hij noemt– de atheïsterij in hun hart en dat juist Gods kinderen vaak bestreden worden. Ik kan iedere postmoderne christen aanraden om dit hoofdstuk te lezen. Door de twijfel heen grijp ik me vast aan het nochtans.”

Dan zijn we weer bij Kohlbrugge, de man van het ”nochtans” en een van de theologen die ds. De Koeijer diepgaand hebben beïnvloed. De andere twee zijn de Engelse predikers dr. Martin Lloyd-Jones en Charles Haddon Spurgeon.

Het meest is hij echter beïnvloed door zijn opoe uit Yerseke. De predikant haalt haar ingelijste portret, dat bij trap naar de studeerkamer hangt, even van het haakje en zet het neer op een stoel: een vrouw in Zeeuwse dracht met geaderde handen en een vriendelijk gezicht. „Zij heeft mijn leven gestempeld, sterker dan wie ook. Ze heeft me meer geleerd dan honderd theologen.”

Gesprekken

Toen ds. De Koeijer voor onderwijzer studeerde, was zijn opoe al op hoge leeftijd en bleef ze ’s nachts liever niet alleen. Jozias sliep dikwijls in haar huis en kreeg de gelegenheid om veel met haar te praten, over gewone dingen en over geestelijke zaken. Toen hij zei dat hij dominee wilde worden, zei ze: „Ach, dat wist ik al, m’n jongen.”

Ds. De Koeijer: „Ze was een vrouw met een nabij leven. In de Tweede Wereldoorlog kwam het bericht dat het marineschip waarop mijn vader als matroos voer met man en muis was vergaan. Opoe hield vol dat hij terug zou komen. Daarvan had God haar overtuigd. En hij kwam terug. Zijn schip was die keer zonder hem uitgevaren, omdat mijn vader ergens in een ziekenhuis in Australië een kleine operatie moest ondergaan. Mijn grootmoeder zei vaak tegen me: „Onthoud het, m’n kind: de Heere is een Waarmaker van Zijn Woord”. En zo is het nog steeds.”

Ds. Joz. A. de Koeijer

Jozias Anthonie de Koeijer werd op 21 juni 1951 in Yerseke geboren. Hij werd onderwijzer in Dinteloord en Rilland-Bath. Na zijn studie theologie in Brussel en Leiden werd hij in 1986 bevestigd als predikant van de hervormde gemeente van Wilnis. Daarna volgden Baarn (1991), Bodegraven (2001) en Ermelo (wijk Nieuwe Kerk-Zuid, Leuvenum en Staverden, 2007). In september ging hij met emeritaat.

Ds. De Koeijer geeft al jarenlang de cursus Theologische Vorming Gemeenteleden, vroeger in Middelharnis en Gouda, nu in Harderwijk.

Het echtpaar De Koeijer, dat in Ermelo blijft wonen, heeft vier kinderen en vijf kleinkinderen.