Elk kabinet is bijzonder en de ploeg die morgen op het bordes van Paleis Noordeinde staat niet het minst. Een regering met drie vicepremiers is in Nederland nog nooit vertoond. Twee vrouwen op Defensie? Beslist een noviteit. Departementen die bemenst worden door twee ministers; dat zagen we in vroeger tijden wel vaker maar was de laatste jaren ongewoon geworden. Rutte III telt maar liefst drie van zulke ministeries. Een omvang van zestien ministers daarentegen is weer niet erg ongewoon; ook Balkenende IV telde er zo veel. Hieronder een portret van de zestien ministers en acht staatssecretarissen.

Mark Rutte (50), Algemene Zaken

In het jaar waarin hij 50 werd, begint het politieke talent Rutte aan zijn derde kabinet. Dat de VVD’er, doctorandus in de geschiedenis, zover gekomen is, heeft hij met name te danken aan zijn intelligentie, zijn uitstekende communicatieve vaardigheden en zijn mateloze flexibiliteit. Moest er een kabinet gebouwd worden met gedoogsteun van de PVV? Rutte deed het –al bellend en sms’end– en overleefde het. Met als resultaat tien zetels verlies voor Wilders en een CDA dat bijna in tweeën scheurde. Moest hij regeren met die verschrikkelijke, verkwistende socialisten? De voormalige personeelsmanager bij Unilever deed het. Met als gevolg een verpletterende, ongekende verkiezingsnederlaag voor de PvdA. Nu staat de al zijn leven lang vrijgezelle en al zijn leven lang in Den Haag wonende politicus voor een nieuwe uitdaging: vier zeer verschillende partijen, met de krapst denkbare parlementaire meerderheid, naar de eindstreep leiden. Dat hij er capabel voor is, weten we intussen. Of het hem gaat lukken, ligt in de schoot van de toekomst verborgen.

Stientje van Veldhoven (44), Infrastructuur en Waterstaat

Hoewel op nummer 2 van de D66-kandidatenlijst geplaatst bij de laatste Kamerverkiezingen, nam partijleider Pechtold haar toch niet mee naar de formatieonderhandelingen. Daarvoor benutte hij liever de financiële kennis van zijn fractiegenoot Koolmees, de man die de achterliggende jaren vaak betrokken was bij het smeden van diverse akkoorden met Rutte II. Maar Van Veldhoven (44) is wel degelijk een rijzende ster in D66. In de Kamerbankjes zit zij steevast vooraan, naast Pechtold. Van Veldhoven, die ooit medewerkster was van een VVD-Europarlementariër, diplomaat in Brussel en topambtenaar op Economische Zaken, staat voor het groene gezicht van D66. In 2015 deed zij onderzoek op Spitsbergen naar klimaatverandering, een onderwerp waar zij veel van afweet en waarover zij in de Kamer vaak het woord voert. Van Veldhoven diende in 2015 een initiatiefwetsvoorstel in over het schrappen van de woorden ”bij de gratie Gods” uit de formulieren van de aankondiging van wetten. Over het voorstel is in de Kamer nog niet gedebatteerd.

Mark Harbers (48), Justitie en Veiligheid

Hoewel hij bij het grote publiek onbekend is, is Mark Harbers (48) in Den Haag beslist geen groentje. Sinds eind 2009 is hij lid van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. De laatste jaren treedt hij daar op als financieel woordvoerder en secretaris van de fractie. Hij is ook eerste ondervoorzitter van de Tweede Kamer en zit als zodanig regelmatig in de stoel van Arib. Harbers werkte een aantal jaren als communicatieadviseur, zat in de gemeenteraad van zijn woonplaats Rotterdam, en was een klein jaar (2006/2007) politiek adviseur van minister Zalm. Ook was hij in Rotterdam twee jaar wethouder, met als portefeuille Economie, Haven en Milieu. Harbers staat bekend als een echte rechtse jongen, die zich op het ministerie van Justitie en Veiligheid specifiek moet gaan bezighouden met asielzaken, een beleidsterrein waarop regelmatig reuring is. De website parlement.com vermeldt dat Harbers’ „huwelijk met Bart Rövekamp voltrokken werd door burgemeester Opstelten en de Haagse wethouder Frits Huffnagel.”

Ingrid van Engelshoven (51), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

D66-Kamerlid Van Engelshoven zit pas sinds de verkiezingen van maart in de Tweede Kamer. Toch schuift de partij haar nu reeds naar voren als minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Kennelijk heeft D66 groot vertrouwen in capaciteiten van de 51-jarige politica.

Van Engelshoven is al jaren actief voor de partij. Een van haar eerste banen was secretaresse van de D66-fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Daarna was ze onder meer actief als consultant, medewerker van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en directeur van de Stichting Verantwoord Alcoholgebruik. In 2010 ging ze aan de slag als onderwijswethouder in Den Haag. Van 2007 tot 2013 was ze onbezoldigd landelijk voorzitter van D66.

Van Engelshoven, die gehuwd is en een kind heeft, maakte zich in het college van B en W van Den Haag sterk voor het ontslag van trouwambtenaar Pijl, die geen huwelijken tussen mensen van gelijk geslacht kon sluiten. Toen Pijl op straat kwam te staan, reageerde Van Engelshoven tevreden.

Kajsa Ollongren (50), Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

„Dit is de belangrijkste vrouw in het leven van Mark Rutte”, kopte een krant die in 2011 een portret maakte van Kajsa Ollongren. Ze was toen net aangetreden als secretaris-generaal van het ministerie van Algemene Zaken en in die hoedanigheid de rechterhand van de premier.

Dat Ollongren (50) echt de allerbelangrijkste vrouw voor de vrijgezelle premier zal worden, lijkt uitgesloten. Ze leeft namelijk samen met een vrouw.

Ollongren heeft al jaren politieke aspiraties. In 2006 stond ze op de D66-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. In 2014 ging ze daadwerkelijk de politiek in en maakte de overstap van een ambtelijk bestaan naar het wethouderschap in Amsterdam. Ze is daar ook de eerste locoburgemeester.

De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, die ook vicepremier is, heeft zowel de Nederlandse als de Zweedse nationaliteit. Ze begint wel met tegenzin aan haar nieuwe job. In mei zei ze nog op tv over de formatiegesprekken met de ChristenUnie: „Voor D66 is dit een fase die we kunnen overslaan.”

Arie Slob (55), Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media

„Gods akker is groter dan het Binnenhof”, zei de scheidend ChristenUniefractievoorzitter Slob in 2015. De historicus ging daarna aan de slag als directeur van het Historisch Centrum Overijssel in zijn woonplaats Zwolle. Na twee jaar keert hij weer terug naar het Haagse, maar nu als minister.

Als Kamerlid stond Slob (55) bekend als ambachtelijk en gedegen. Geen groot visionair, maar wel uitermate vriendelijk en wars van politieke spelletjes. Wie ruzie krijgt met Slob moet de oorzaak vooral bij zichzelf zoeken.

Het ministerie van Onderwijs zit Slob als een oude jas. Het grootste deel van zijn leven is verweven met het onderwijs. Hij werkte eerst als leraar geschiedenis en maatschappijleer. Daarna als medewerker bij het Gereformeerd Pedagogisch Centrum. Als raadslid trok hij de aandacht van de partijleiding.

In 2001 kwam hij in de Kamer en van 2007 tot 2015 was hij met een onderbreking in 2010 fractievoorzitter. Slob is lid van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Een van zijn hobby’s is hardlopen.

Sigrid Kaag (55), Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Zes talen spreekt D66’er Kaag (55), waaronder Spaans en Arabisch. Ze werkte op het ministerie van Buitenlandse Zaken voordat ze bij de VN ging werken. Die benoemden haar in 2013 tot leider van de VN-missie die alle chemische wapens in Syrië moest opruimen. Sinds 2014 is ze VN-gezant in Libanon.

Kaag is nu al een van de meest besproken ministers van Rutte III. Pikant feit is namelijk dat ze getrouwd is met de voormalig Palestijnse ambassadeur in Zwitserland, Anis al-Qaq. Kan ze dus wel door één deur met de pro-Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, VVD’er Zijlstra?

Op voorhand geldt dat niet Kaag maar Zijlstra de lijnen van het buitenlands beleid zal uitzetten. En dat beiden zijn gebonden aan het regeerakkoord: daarin staat de politieke lijn van het kabinet inzake het Midden-Oosten zwart op wit.

Kaag zal als minister van Ontwikkelingssamenwerking de promotie van veilige abortus in ontwikkelingslanden en de emancipatie van homoseksuelen en transgenders krachtig voortzetten.

Cora van Nieuwenhuizen (54), Infrastructuur en Waterstaat

„Ons mam is klaar voor Den Haag.” Dat zeiden de kinderen van Cora van Nieuwenhuizen in 2010 toen hun moeder als VVD-Tweede Kamerlid aan de slag ging. In 2014 maakte ze de overstap naar het Europees Parlement; nu is ze kennelijk weer klaar voor Den Haag, maar dan als minister.

Van Nieuwenhuizen (54) is een van de weinige politici die in alle bestuurslagen actief zijn geweest. Ze was raadslid, wethouder, Statenlid, gedeputeerde, Tweede Kamerlid, lid van het EP en nu dus minister. Ze is de enige vrouwelijke minister die formateur Rutte wist te strikken.

Infrastructuur en Waterstaat past prima bij Van Nieuwenhuizen. Van 2007 tot 2010 was ze gedeputeerde voor mobiliteit en infrastructuur in Noord-Brabant. Van huis uit is zij sociaal geografe.

Van Nieuwenhuizen is geen scherpslijper; ze is gericht op samenwerking. Haar motto is dat je veel voor elkaar kunt krijgen door samen te werken en een breed draagvlak te creëren. Dat mag ze de komende jaren in praktijk gaan brengen.

Carola Schouten (40), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Minpunten? Vooralsnog is iedereen vol lof. Ergens gelezen over CU’er Schouten (40). Dat zal aan het eind van haar ministerschap wellicht anders zijn, maar ze heeft in elk geval een goede start gemaakt. Niet alleen zijn de land- en tuinbouwsector en de vissermannen blij dát er weer een minister van Landbouw komt, zeer tevreden zijn ze ook met de persoon van boerendochter Schouten. Na het overlijden van haar vader draaide ze thuis al op jonge leeftijd volop mee in het bedrijf.

Haar benoeming kwam voor velen overigens wel als een volslagen verrassing: Schoutens naam werd eerder gekoppeld aan andere departementen. CU-leider Segers is evenwel trots op de post voor zijn medeonderhandelaar tijdens de kabinetsformatie. Ze is namelijk tevens vicepremier: „In die functie zal ze in het hart van het kabinetsbeleid actief zijn.”

Als Kamerlid (2011-2017) heeft de alleenstaande moeder van een zoon de afgelopen jaren veel indruk gemaakt, onder meer vanwege haar dossierkennis. In 2011 werd ze uitgeroepen tot politiek talent.

Halbe Zijlstra (48), Buitenlandse Zaken

Sociale Zaken had eigenlijk het departement moeten worden waarmee VVD’er Zijlstra (48) zou worden beloond voor zijn diensten als fractievoorzitter van de VVD in de afgelopen jaren. Maar het werd Buitenlandse Zaken.

De voormalige staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2010-2012) heeft weinig buitenlandervaring. Ja, als ondernemer –voor zijn Kamerlidmaatschap had Zijlstra een projectmanagementbedrijf– kwam hij regelmatig buiten de landsgrenzen. Tot in het buitenhuis van de Russische president Poetin zelfs, maar daar houdt het dan ook wel mee op.

Als minister zal hij veel te maken krijgen met de opvang van vluchtelingen. Dat dossier beheerst Zijlstra prima. Met VVD-Kamerlid Azmani schreef hij ooit een plan voor een gemeenschappelijk Europees asielbeleid. De korte strekking daarvan: vluchtelingen zo veel mogelijk buiten de EU houden.

Een niet-onbelangrijk detail dan nog: The Times of Israel wist te melden dat Zijlstra „zeer pro Israël is.”

Raymond Knops (45), Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

De nieuwe staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, de CDA’er Knops, zal zich de komende maanden flink moeten inwerken in de dossiers van Binnenlandse Zaken. De afgelopen jaren was hij namelijk woordvoerder buitenlandse zaken en defensie.

Dat laatste paste Knops (45) prima, want een groot deel van zijn leven is verweven met de krijgsmacht. Na een opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie en een studie bestuurskunde in Rotterdam maakte hij carrière in het leger.

Maar ook de politiek trok. In de gemeente Horst aan de Maas in Limburg was hij raadslid en daarna wethouder. Knops, die al bijna zijn hele leven in het plaatsje Hegelsom woont, viel op bij de landelijke leiding van de partij. Sinds 2005 zit hij –met enige onderbrekingen– in Tweede Kamer. De laatste jaren was hij als fractiesecretaris de rechterhand van fractievoorzitter Buma. Knops is rooms-katholiek.

De CDA’er was ooit trombonist bij een fanfarekorps. Die hobby zal hij de komende jaren zeer waarschijnlijk niet meer op kunnen pakken.

Ank Bijleveld (55), Defensie

Nee, militaire ervaring heeft CDA’er Ank Bijleveld-Schouten (55) niet. Maar, haast ze zich te zeggen als iemand haar daar op wijst, haar vader was beroepsmilitair. Met andere woorden: ze heeft heus affiniteit met defensie.

Juist daarom werd er in militaire kring verheugd gereageerd op haar benoeming. Én omdat ze veel bestuurservaring heeft. Bijleveld werd al op haar 27e Kamerlid, in 1989, en bleef dat tot 2001. In het vorige kabinet met de ChristenUnie –Balkenende IV– was ze staatssecretaris van Binnenlandse Zaken (2007-2010). Tussendoor diende ze als burgemeester van Hof van Twente. De landelijke politiek ruilde Bijleveld in 2010 in voor de provinciale: ze werd toen commissaris van de Koningin in Overijssel.

Bijleveld heeft veel zin in haar nieuwe ambt, zei ze maandag. Tegelijk beseft ze dat het een zware verantwoordelijkheid met zich meebrengt. „Het belangrijkste is om het vertrouwen in defensie terug te winnen. Bij het personeel, maar ook in het land.”

Barbara Visser (40), Defensie

Een doorzetter met een enorme drive en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Zo omschreef VVD’er Visser (40) zichzelf ooit. „Helaas”, zei ze er bij, is ze weleens ongeduldig en een tikkeltje eigenwijs.

Als Kamerlid (sinds 2012) voerde ze het woord over het voor de VVD belangrijke onderwerp verkeer. Nu ze haar loopbaan voortzet als staatssecretaris van Defensie krijgt ze het niet bepaald gemakkelijker. De krijgsmacht kraakt en piept na decennia van bezuinigingen. Het nieuwe kabinet investeert weliswaar in het leger, maar niet genoeg om alle tekortkomingen snel ongedaan te maken. Daarbij komt dat Visser samen met de minister ook het vertrouwen van militairen in de politieke top moet zien te herwinnen. Dat is historisch laag.

De in Kroatië geboren Visser –ze heeft een Nederlandse vader en een Kroatische moeder– verhuisde op haar derde naar Nederland. De oorlog in voormalig Joegoslavië (waar Kroatië tot 1991 onderdeel van was) heeft haar des te meer bewust gemaakt van de grote waarde van vrede en vrijheid.

Wouter Koolmees (40), Sociale Zaken en Werkgelegenheid

„Een kabinetspost? Ik ben pas 39. Dat kan ook over twintig jaar”, zei Koolmees (40) in 2016. Amper twaalf maanden later treedt het D66-Kamerlid aan als minister van Sociale Zaken. Partijleider Pechtold beloonde zijn secondant tijdens de formatie met de post waarop ook Zijlstra (VVD) en Schouten (CU) aasden. Koolmees, die na zijn economiestudie in Utrecht onder meer werkte was als hoofd begrotingsbeleid op het ministerie van Financiën, geldt niet als ideologische scherpslijper, maar koestert het harmoniemodel. Met Dijkgraaf (SGP) en Schouten (CU) legde hij de basis van menig gedoogakkoord.

Het is de vraag of hij de harmonie óók weet te koesteren in de polder, waar netelige dossiers –zoals flexibilisering op de arbeidsmarkt en hervorming van het pensioenstelsel– dringend wachten op een antwoord. Stuk voor stuk terreinen waarop D66 en de bonden diametraal tegenover elkaar staan. Als er echter één D66’er in staat moet worden geacht om de vrede met de vakbeweging te bewaren dan is dat zonder twijfel de aimabele Koolmees.

Eric Wiebes (54), Economische Zaken en Klimaat

De 54-jarige Wiebes verruilt zijn staatssecretariaat van Financiën voor een ministerschap op Economische Zaken en Klimaat. Vooral vanwege die laatste, nieuwe toevoeging wekt die stap enige verbazing.

Lange tijd werd aangenomen dat de meer milieugezinde partijen D66 of CU aanspraak op Klimaat zouden maken. Of het milieu de oud-wethouder in Amsterdam bovenmatig interesseert, is onbekend. Wellicht is het een poging van de VVD om Ruttes oude ideaal van een groenrechtse partij nieuw leven in te blazen. Uiteindelijk zal de in Delft opgeleide werktuigbouwkundig ingenieur op zijn nieuwe stek –waar hij ooit al werkte als plaatsvervangend secretaris-generaal– vooral hopen eindelijk van CDA’er Omtzigt te zijn verlost, die hem de achterliggende jaren vanuit de oppositie bestookte met tal van lastige vragen. Vooral over de reorganisatie van de Belastingdienst, waarbij een vertrekregeling tot een leegloop leidde die miljoenen meer kostte dan was begroot. Met humor en zelfspot bleef de immer opgewekte Wiebes, zij het niet moeiteloos, overeind.

Hugo de Jonge (40), Volksgezondheid, Welzijn en Sport

In 2012 daagde NRC Handelsblad zes veelbelovende wethouders van het toen zieltogende CDA uit om een dagje te brainstormen op de hei. Wat waren hun plannen? Een van de zes beloftes, Rotterdammer Hugo de Jonge (40), wordt minister op het departement van VWS. Hij erft de portefeuille langdurige zorg van scheidend staatssecretaris Van Rijn, inclusief het pgb-hoofdpijndossier, en krijgt waarschijnlijk ook medische ethiek erbij.

Als wethouder verkende De Jonge graag de grenzen van de wet. Het thuisonderwijs wilde hij drastisch ontmoedigen door scherper toezicht, voor verslaafde vrouwen eiste hij de mogelijkheid tot verplichte geboortebeperking. Menig Rotterdamse nieuwsitem begon met „De Jonge wil…” Een pact tegen eenzaamheid van ouderen. Bonussen voor leraren die wilden verkassen naar Rotterdam.

Detail: vijf CDA’ers brachten in 2012 aan de dinertafel de lepel al bijna naar de mond toen De Jonge ingreep met een bestraffend: „Zullen we beginnen?” Er volgde, aldus NRC, „doodse stilte”, voor het gebed.

Tamara van Ark (43), Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Tamara van Ark (43) wist sinds haar komst naar de Kamer in 2010 gestaag op te klimmen binnen de VVD. De gescheiden moeder van twee dochters is sinds 2012 vicefractievoorzitter en geldt als vertrouweling van zowel Rutte als Zijlstra. Bij de laatste verkiezingen was ze campagneleider van de VVD. Hoewel Van Ark zich in de Kamer vooral bezighield met gezondzorg en homo-emancipatie, komt ze in haar nieuwe ambt dichter bij het werk waarmee ze, na een studie bestuurskunde, haar carrière ooit begon. Zo was Van Ark onder meer teamchef bij de Sociale Dienst in de Rotterdamse achterstandswijk Feijenoord. Ook vervulde ze een wethouderschap (met Sociale Zaken in haar pakket) in Nieuwerkerk aan den IJssel. Samen met D66, PvdA en GroenLinks verdedigde ze met succes het eerder door Boris van der Ham ingediende wetsvoorstel om de enkelefeitconstructie uit de Algemene wet gelijke behandeling te schrappen. Met religie heeft de liberaal weinig, liet ze in 2015 blijken. „Dat is net een spijker: Hoe harder je erop slaat, hoe vaster hij komt.”

Menno Snel (46), Financiën

Een van de verrassingen in het kabinet is zonder twijfel Menno Snel (46). Zelf moet hij ook verbaasd zijn geweest: om zijn ambt te kunnen aanvaarden moest de beoogde staatssecretaris van Financiën vorige week nog snel even lid worden van D66. Al stemde hij, aldus Pechtold, „al wel op ons.”

Snel maakte na zijn studie monetaire economie carrière als bewindvoerder bij het Internationaal Monetair Fonds en werd vorig jaar tot 2020 benoemd als directievoorzitter van De Nederlandsche Waterschapsbank. Ook werkte hij veertien jaar op het ministerie van Financiën, waar hij het als rijzende financiële ster op 33-jarige leeftijd schopte tot plaatsvervangend directeur-generaal fiscale zaken. De contacten, kennis en diplomatieke vaardigheden die hij in zijn loopbaan heeft opgedaan zal Snel nodig hebben, want de route tussen Kamer en Financiën is bezaaid met bananenschillen. Zo krijgt de kersverse D66’er onder meer de reorganisatie van de Belastingdienst op zijn bord; het dossier dat zijn voorganger Wiebes (VVD) bijkans de kop kostte.

Mona Keijzer (49), Economische Zaken en Klimaat

Niet de PVV, maar het CDA werd op 15 maart de grootste in Volendam. Oorzaak? Het Mona-effect. De geboren Volendamse (49) wist als nummer 2 op de CDA-lijst de uitslag in het vissersdorp, waar bij de vorige verkiezingen nog massaal PVV werd gestemd, te bepalen. Maar ook búíten Volendam wordt Keijzer gewaardeerd. Landelijk was ze goed voor maar liefst 165.384 voorkeurstemmen; bijna het dubbele van haar veelgeroemde CDA-collega Omtzigt. Niet gek voor een vrouw die enkele jaren geleden nog in relatieve anonimiteit door het leven ging als CDA-wethouder van Waterland en Purmerend.

Als Kamerlid profileerde Keijzer zich sinds haar komst (in 2012) naar Den Haag met stevige oppositie op het zorgdossier. Vooral PvdA’er Van Rijn moest het ontgelden. In de periode dat het CDA met ‘verantwoordelijkheidsvakantie’ was, gaf Keijzer haar partij, samen met Omtzigt en partijleider Buma (van wie Keijzer in 2012 de lijsttrekkersstrijd verloor), op die wijze weer smoel. Of het Mona-effect zich óók op Economische Zaken voltrekken zal, is afwachten.

Paul Blokhuis (53), Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Een aantal van zijn vroegere collega-wethouders uit de grote(re) steden zal CU’er Paul Blokhuis (53) uit Apeldoorn in zijn nieuwe functie van staatssecretaris nog weleens ontmoeten. Gemeenten moeten namelijk aan de slag met het in het regeringsprogramma aangekondigde preventieakkoord. Via convenanten wil het kabinet proberen om roken en overgewicht terug te dringen. Aan Blokhuis de taak om gemeenten te overtuigen mee te doen.

Op Facebook zei Blokhuis deze week er te willen zijn voor mensen met problemen en zonder helper. Die zijn er volop, bijvoorbeeld in de ggz, die Blokhuis waarschijnlijk onder zijn hoede krijgt. Deze sector loopt voortdurend te hoop tegen de grote zorgverzekeraars. Door hun vergoedingensysteem zou complexe, langdurige zorg amper nog kostendekkend zijn te geven. Volgens critici is de sector verworden tot een diagnosefabriek.

Met de ggz krijgt Blokhuis, die zijn Facebookbericht afsloot met ”God bless”, het mogelijk net zo druk als met het preventieakkoord.

Wopke Hoekstra (42), Financiën

Een verrassing kun je de toetreding van Wopke Hoekstra (42) tot het kabinet met goed fatsoen niet noemen. Van alle beëdigingen is dit degene die, om het met het koningslied te zeggen, „je wist dat zou komen.” De man die al jaren geldt als CDA-belofte werd op zijn 35e senator en was hoofdauteur van het jongste CDA-verkiezingsprogramma. Daarvoor werkte hij voor Shell en volgde hij een MBA-opleiding in Fontainebleau en Singapore. Hoekstra, tot vandaag partner bij McKinsey, koestert het ideaal van de brede volkspartij die het CDA wil zijn, maar scheert soms opvallend dicht langs het gedachtegoed van hedendaagse liberalen. Zo stemde hij als enige van zijn fractie tegen vrijheid voor gewetensbezwaarde trouwambtenaren en voor de gelijkberechtiging van lesbische ouders. Op Hoekstra rust de taak om Dijsselbloem te doen vergeten: de man die op Financiën op handen werd gedragen en de cijfers in het huishoudboekje weer zwart deed kleuren. Als hij die rol weet waar te maken, kan hij naast gewaardeerd partijgenoot zomaar óók uitdager worden van Buma.

Sander Dekker (42), Rechtsbescherming

Nu de VVD’ers Blok, Schultz van Haegen en Kamp op het punt staan af te haken, moet Rutte terugvallen op de generatie die na deze oudgedienden kwam. Sander Dekker (42), tijdens Rutte II staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, is een van hen. Hij wordt minister voor Rechtsbescherming. In die hoedanigheid zou hij kunnen uitgroeien tot een nieuwe Stef Blok; een onzichtbare, gedegen kracht op de achtergrond. „Een zekerheidje”, in Haags jargon.

Dat Dekker in de VVD te boek stond als kroonprins ervoer hij naar eigen zeggen als een vloek. Zo’n imago is iets „waar je vaak niet aan kunt voldoen”, verzuchtte hij ooit. Dekker meldde zich niet in de strijd om het fractievoorzitterschap; huidig bewindsman Dijkhoff was daarvoor de enige kandidaat.

Dekker kwam als onderwijsminister zelden in zwaar weer, maar eiste ook geen hoofdrol voor zichzelf op. Zijn verhouding met de sector was niet altijd even best, zijn nieuwe Mediawet loodste hij pas na tal van aanpassingen door de Senaat.

Bruno Bruins (54), Medische Zorg

Praten zou weleens de voornaamste taak kunnen worden van VVD’er Bruins (54), de nieuwe minister van Medische Zorg en waarschijnlijk ook Sport. Nou ja, praten. Onderhandelen dan. Ziekenhuizen mogen volgens het regeerakkoord in 2021 700 miljoen euro minder uitgeven dan eerder geraamd. Hoe, daar gaan Bruins en de sector het over hebben. Ze gaan akkoorden sluiten over budgetplafonds.

De kans op succesvolle afspraken is aanzienlijk; in Bruins’ loopbaan mislukte weinig. De VVD’er was gemeenteraadslid en wethouder in Den Haag, daarna waarnemend burgemeester van Leidschendam-Voorburg, directeur van openbaarvervoerbedrijf Connexxion en sinds januari 2012 bestuursvoorzitter bij het UWV. Daar moest hij in drie jaar een half miljard euro besparen. Het lukte, én ook het aantal burgers dat bij de Nationale ombudsman klaagde over de uitkeringsdienst nam af.

De VVD-top heeft Bruins al jaren in de gaten: van juli 2006 tot eind februari 2007 was hij staatssecretaris Onderwijs in het tussenkabinet-Balkenende III.

Ferdinand Grapperhaus, Justitie en Veiligheid (57)

Afgaand op zijn cv lijkt prof. mr. dr. Ferd(inand) Grapperhaus dag en nacht aan het werk te zijn. De 57-jarige CDA’er, topadvocaat aan de Amsterdamse Zuidas, lijdt aan een niet te stillen honger naar functies die ertoe doen. Behalve advocaat was hij SER-kroonlid, hoogleraar arbeidsrecht, publicist, redacteur en bestuurder/toezichthouder bij diverse instellingen. In de laatste top 200 van invloedrijkste Nederlanders van de Volkskrant staat hij op plek 104. Prominent tussen de bestuurlijke elite dus.

Het vertrouwen van partijleider Buma in Grapperhaus moet grenzeloos zijn; hij eiste de meest gevoelige justitieportefeuilles, de nationale politie en het OM, voor hem op. De kruimels, de rechterlijke macht en de advocatuur, zijn voor VVD’er Dekker. Saai zal Grapperhaus’ minsterschap niet zijn.

Of de flamboyante CDA’er zijn voorgangers Opstelten en Van der Steur gaat overtreffen door niet vroegtijdig ten val te komen, staat te bezien. In de advocatuur bestaat niet zoiets als de ministeriële verantwoordelijkheid; in de landspolitiek wel.