Het aftreden van een minister of staatssecretaris zorgt in politiek Den Haag altijd voor spektakel en paniek. Ook woensdag was er veel turbulentie toen staatssecretaris Nijs van Onderwijs plotseling haar aftreden bekendmaakte. Nog maar enkele uren eerder had zij tegenover ambtenaren van haar ministerie gezegd dat alles weer koek en ei was tussen haar en minister Van der Hoeven. Pijlsnel voortschrijdend inzicht deed haar echter enkele uren later toch besluiten de handdoek in de ring te gooien. Nu de kruitdampen van een kort en hevig incident optrekken, blijken er vijf verliezers te zijn.Duidelijk is dat Nijs zelf door haar uiterst ongelukkig optreden ernstig gezichtsverlies heeft geleden. Geen weldenkend mens neemt haar meer serieus met de stelling dat het interview met het sensatieblad Nieuwe Revu bedoeld was om voorgoed een eind te maken aan de slechte samenwerking tussen haar en de minister. Evenmin was haar wonderlijke exegese overtuigend toen ze in de Kamer zei de woorden volstrekt voor haar rekening te nemen, maar de beelden die daardoor zijn ontstaan niet. Daarbij is het merkwaardig dat ze desondanks afstand nam van de tekst.

Nog vreemder is dat de staatssecretaris na een nachtje slapen haar ambtenaren vertelt dat het weer goed zit tussen haar en de minister, om enkele uren later tijdens de persconferentie te verklaren die morgen te zijn wakker geworden met het gevoel: het zit niet goed. Na het debat van dinsdag was Nijs in politieke zin vleugellam. Na woensdag is ook haar persoonlijk imago beschadigd.

De tweede verliezer is haar eigen partij. Met name de twee voormannen, Van Aartsen en Zalm, hebben geschutterd. Het is immers onbestaanbaar dat dit duo dinsdagavond niet in Den Haag was tijdens het cruciale debat over het interview van Nijs. Onbegrijpelijk is ook dat het tweetal eerst rustig is gaan slapen en pas woensdagmorgen toekwam aan een evaluatie, om vervolgens de conclusie te trekken dat Nijs beter kon opstappen. Die gevolgtrekking had uren eerder gemaakt moeten worden. Door dit talmen heeft de VVD-leiding het beeld opgeroepen te laconiek te zijn bij ernstige problemen en de regie niet voldoende in de hand te hebben. Van Aartsen mocht dan donderdagochtend voor de radio zeggen dat hij niet geïnteresseerd is in beelden, iedereen weet dat die er in de politiek wel degelijk toe doen.

Premier Balkenende is de derde die zijn wonden kan likken. Opnieuw blijkt dat hij bij een crisis binnen de regeringsploeg vooral bezorgd toekijkt. Het is niet de eerste keer dat hij er niet in slaagt zijn mensen aan de leiband te houden. In zijn eerste kabinet ontglipte hem de regie bij de stennis die minister Heinsbroek schopte en kon hij niet voorkomen dat zijn kabinet aftrad op de dag dat het lichaam van prins Claus werd bijgezet. Woensdag hoorde hij het nieuws over het aftreden van Nijs pas op het moment dat het in de openbaarheid kwam. Met als gevolg dat hij de Koningin te laat informeerde. Geen goede beurt.

Minister Van der Hoeven mag dan verlost zijn van een lastige collega, ook zij komt er niet zonder kleerscheuren van af. Zij had krachtdadiger moeten optreden tegen haar staatssecretaris toen die de vuile was had buiten gehangen. In een vergelijkbare situatie stuurde minister Van Agt in 1975 staatssecretaris Glastra van Loon gewoon de laan uit. Door dit voorbeeld te volgen, had Van der Hoeven kunnen laten zien dat het haar aan daadkracht niet ontbreekt. Juist het ministerie van Onderwijs, waar veel mis is, heeft zo’n aanpak hard nodig.

Ten slotte het politieke bedrijf als geheel. Ook dat heeft verloren. In aanzien en in vertrouwen bij de burger. Opnieuw is het beeld bevestigd dat er op het Binnenhof vooral veel gedoe is. En juist dit kabinet had beloofd daar een eind aan te zullen maken.