Van cruciaal belang is dat P. tbs wist te ontlopen. Door tegenover gedragskundigen zijn kaken op elkaar te houden. Een verdachte heeft het recht om te zwijgen. Door zijn weigerachtige houding konden psychiaters niet helder krijgen wat P. mankeert én was het dus lastig om hem via tbs te behandelen. Het Arnhemse gerechtshof veroordeelde de man in 2012 voor onder meer de brute verkrachting van twee meiden (16 en 17) in Nijkerk ‘alleen’ tot een celstraf van 11 jaar.

Tbs is voor misdadigers een schrikbeeld, want de maatregel kan levenslang voortduren. Een tbs’er mag pas vrij komen als behandelaars inschatten dat hij niet meer gevaarlijk is. Zedendelinquenten die psychisch ziek zijn, maar toch een tbs-behandeling weten te ontlopen, kunnen dus tikkende tijdbommen zijn.

Als een verdachte dwarsligt bij gedragskundig onderzoek kan een rechter tóch tbs opleggen. Bijvoorbeeld op grond van het gedrag van een misdadiger op de rechtszitting. Of op basis van observaties van gedragskundigen in het Pieter Baan Centrum van de zwijgende verdachte. Prof. dr. H. J. C. van Marle, emeritus hoogleraar forensische psychiatrie, zei donderdagavond bij Nieuwsuur dat de rechter Michael P. wél tbs had moeten opleggen. „De rechter had meer moeten vertrouwen op een onderbuikgevoel of zijn ervaring.”

Dat zieke criminelen onder tbs weten uit te komen, is veel politici al jaren een doorn in het oog. Mogelijk besluit de Eerste Kamer in januari dat justitie meer mogelijkheden krijgt om weigerachtige misdadigers tóch tbs te laten opleggen. Anders dan nu krijgen deskundigen in de toekomst wellicht het recht om medische dossiers van een verdachte in te zien. Om de rechter zo beter te kunnen adviseren over het opleggen van tbs.