De Riga Ranch in de buurtschap Blokland –Klein Rusland– in het weidegebied ten zuiden van Amstelveen, dankt zijn naam aan een Russische zakenman die begin achttiende eeuw zijn geld stak in de net drooggelegde polder. In deze historische boerderij runt Carien van Wees haar paardenmelkerij.

De boerendochter melkt al tien jaar paarden. Ze houdt ze in kuddeverband: de merries, één hengst en de veulens bij elkaar. De dieren zijn altijd buiten, maar vinden beschutting in de oude koeienstal waar ook de melkmachine staat. Vandaag is het warm en de paarden knabbelen binnen op wat hooi.

Schermutselingen

De hengst staat op zijn post in de deuropening, hij heeft weinig vlees op de ribben. „Hij neemt nauwelijks de tijd om te eten. De hele dag draaft hij rond om alles bij elkaar te houden”, vertelt Van Wees geamuseerd.

De ‘alfamerrie’ Luba legt de oren in de nek en hapt naar het paard naast haar, zodat een andere merrie bij het hooi kan. Op haar beurt verdrijft Kiki een stuk of vier hooi etende dieren. Zodra ze haar plek gevonden heeft en een hap neemt is de rust hersteld.

„Kijk, dat veulen blijft half achter de moeder staan omdat het geleerd heeft afstand te houden van de merrie ernaast.” Van Wees bekijkt de schermutselingen met genoegen, ze bevestigen de natuurlijke hiërarchie in de kudde en zorgen voor de rust die nodig is om de dieren te laten floreren.

’s Ochtends is een van de paarden met spoed naar de kliniek gebracht omdat bij de geboorte bleek dat het veulen niet goed lag. Negen veulens zijn er al geboren en de komende maand komen er nog meer. „Meestal gaat het bij haflingers vanzelf goed”, weet de eigenares.

Dat was een van de redenen dat ze voor de uit Tirol afkomstige bergpaardjes koos. „Er zijn ook bedrijven die trekpaarden melken. Die zijn net olifanten, zo groot. Bovendien moet je er altijd bij zijn als er een veulen wordt geboren.” Paarden hebben een draagtijd van ongeveer elf maanden en krijgen doorgaans één veulen. Tweelingen komen een enkele keer voor.

Melkbox

Zodra de melkmachine wordt klaargemaakt, verdringen de merries zich voor het hek. Ze leveren graag een bijdrage in ruil voor wat brokken. Van Wees laat Luba binnen en schuift snel de poort weer dicht. Het dier gaat zelf de melkbox in. In een minuut is het gedaan en zijn ook de brokjes op. Aan de voorkant verlaat ze de box en voegt zich weer bij de kudde.

De eerste zes weken is alle melk voor de veulens. Daarna leren ze dat ze niet permanent bij hun moeder kunnen zijn. „Dat gaat geleidelijk, eerst een paar uur, daarna langer.” Het is geen harde scheiding: de merries en de veulens kunnen elkaar ruiken, zien en aanraken. Drinken mag niet.

Om acht uur ’s ochtends worden de melkmerries van de kudde gescheiden. Om 10.00 uur worden ze voor het eerst gemolken, om 12.00 en 14.00 uur weer en om 16.00 uur voor het laatst, en dan mogen de veulens er weer bij. „Die zorgen ervoor dat de melkproductie op gang blijft. Bij een paard is de uier na twee uur weer vol. Een koe heeft twaalf uur nodig voordat de veel grotere uier vol is en dan wordt ze alweer gemolken, dus daar is geen kalf voor nodig.”

Drachtig

Als de veulens een maand of acht en de merries opnieuw drachtig zijn, neemt de moeder afstand en stopt de melkproductie tot het nieuwe veulen is geboren. De jonge paarden gaan naar de nieuwe eigenaar. Pas als een merrie te oud is, wordt ze vervangen.

De paardenmelkerij is het fundament van de Riga Ranch. Van Wees melkt niet meer dan 2 liter per paard per dag. „Een boer lacht erom als hij dit hoort”, weet ze. Toch vindt ze haar bedrijf groot genoeg. Ze verkoopt de melk diepgevroren in kwartliterverpakkingen en in de vorm van melkpoeder in haar winkel.

Ze verwerkt ook melk in de chocolaterie die ze naast de paarden heeft en laat melk verwerken in likeur en crèmes. Daarnaast organiseert ze rondleidingen, workshops en feestjes. „Ik denk niet dat er een paardenmelker is die er helemaal van kan leven”, zegt ze. „Maar paardenmelk laat zich niet industrieel verwerken omdat die bij verhitting zijn gunstige werking op maag en darmen verliest.”

Paardenmelk

Paardenmelk bevat weinig vet. Daarom kan er geen kaas van worden gemaakt. De lactose maakt de melk zoet en is daarom geschikt voor yoghurt, ijs, likeur, handcrème, shampoo, badschuim en zeep.

Volgens de coöperatieve vereniging van Samenwerkende Paardenmelkers Nederland-Vlaanderen (SPaN-V), die vijftien leden telt, lijkt paardenmelk op moedermelk. Die zou een gunstig effect hebben op de spijsvertering en de huid. Sporters en mensen met serieuze kwalen hebben er baat bij, net als mensen met koemelkallergie.

serie Bijzondere boerderijen

Niemand kijkt er vreemd van op als een boer koeien, varkens, kippen, schapen of geiten houdt. Maar hoe verdien je een inkomen met edelherten, paarden, buffels of insecten? Deel 3 in een serie over vier bijzondere boerderijen.