Intussen verandert er in Duitsland ook heel veel. Voor Rutte, Macron en Juncker maakt het misschien niet uit met welk percentage Merkel regeert. Maar vanuit Berlijn bekeken is het duidelijk: de CDU/CSU-combinatie is ernstig verzwakt. Zo sterk verzwakt zelfs dat het niet hoeft te verbazen als de positie van Merkel binnen de CDU vandaag of morgen ter discussie wordt gesteld.

Naar buiten toe komt Merkel zeer degelijk en stabiel over. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 heette ze wel ”Mutti Merkel”; de moederfiguur van Duitsland die zich ontfermt over het zwakke. Voor de CDU is het natuurlijk geweldig een ”moeder des vaderlands” als boegbeeld te hebben.

De grote vraag is echter of ze dat ook werkelijk waarmaakt. Merkel heeft slechts één keer als lijsttrekker zetels gewonnen; in 2013. In de andere rondes heeft ze doorlopend stemmen verloren. In die zin laat Merkel zich vergelijken met de Nederlandse PvdA-leider Kok. Die maakte ook een vaderlijke indruk, maar raakte bijna elke ronde meer stemmen kwijt.

Wat deze uitslag betekent voor de nieuwe regering, is op dit moment nog volkomen onduidelijk. Alle partijen sluiten samenwerking met Alternative für Deutschland (AfD) uit, maar verder houden ze de kaarten tegen de borst.

De komst van de AfD in het parlement is wel het grote nieuws van deze verkiezingen. Eerder dit jaar werd in de EU gevierd dat de Nederlandse PVV niet als grootste eindigde en dat in Frankrijk Marine Le Pen de presidentsverkiezingen verloor. Maar nu eindigt een vergelijkbare partij toch als derde in het stabiele Duitsland. Het ligt niet voor de hand dat deze partij snel verdwijnt.

Vroeger werd Duitsland bedreigd door neonazistische partijen, zoals de NPD. Omdat die zo openlijk knipoogde naar Hitler en zijn Derde Rijk, kreeg die nooit een brede aanhang. De NPD bleef daarmee begrensd tot gemeenteraden en deelstaten.

De AfD is veel breder in zijn programma. De beweging doet of ze een onschuldige conservatieve beweging is die het beste voorheeft met de traditionele Duitsers. Intussen zijn er voldoende voorbeelden waaruit blijkt dat de AfD beslist niet zo onschuldig is als het gaat over het nazisme. De partij claimt ook voor klassieke gezinswaarden te staan. Maar in de partijtop zitten te veel figuren die zelf in andere levensvormen verkeren om bijvoorbeeld orthodoxe christenen werkelijk te overtuigen.

In de campagne koos de partij voor een schaamteloze verplatting van de politiek. De afgelopen weken stonden in Duitsland borden van een zwangere vrouw met het opschrift ”Nieuwe Duitsers; die maken we zelf” en van spaarzaam geklede vrouwen met het opschrift ”Boerka’s? Wij houden het bij bikini’s”.

Het is daarom verstandig van Merkel en de andere leiders om niet met de AfD in zee te gaan.