JA

In een samenleving waarin ouderen soms het gevoel krijgen afgeschreven te zijn, benadrukken moslims vaak dat zorg voor je ouders in de islam heel belangrijk is. En inderdaad, het vijfde gebod is een van de weinige van de Tien Geboden uit de Bijbel die je min of meer op dezelfde manier terugvindt in de islam. Het gaat er daarbij niet zozeer om dat je je ouders gehoorzaamt als je nog jong bent (dat vanzelfsprekend ook), maar dat je hen met respect blijft behandelen als ze oud geworden zijn, gebreken hebben en jouw hulp en bescherming nodig hebben (Koran soera 17:23-24). Dat lijkt me een heel waardevol besef in deze tijd. Veel (moslim)migranten hebben zich de afgelopen decennia verbaasd over het gebrek aan aandacht en respect bij veel Nederlanders voor hun ouders.

Bij bezoek aan een familie groet men vaak de oudste aanwezige als eerste en de jongeren het laatst. Men kust oudere mensen soms op hun hand en brengt die hand vervolgens naar het voorhoofd als teken van respect. Al heel jong leer je dat het niet (alleen) gaat om jouw individuele belangen, maar dat je deel bent van een groter verband.

Bij discussies in onze samenleving over huwelijk en gezin is dat besef vaak weg. Men denkt voornamelijk vanuit de zoektocht naar individueel geluk.

Moeders hebben een speciale plaats in de islam. Een traditie van Mohammed meldt het volgende: „Een man vroeg de profeet: „Wie moet ik het best behandelen?” De profeet antwoordde hem: „Je moeder!” „En vervolgens?” „Je moeder.” „En daarna?” „Je moeder.” „En dan?” „Je vader”, zo zei de boodschapper van Allah ten slotte.” Een schaduwkant hiervan is wel dat moeders zozeer hun eer verbinden met het hebben van een zoon dat ze de belangrijkste vrouw in het leven van hun zoon proberen te blijven.

Dat leidt nogal eens tot conflicten met hun schoondochter. Vaders zijn vaak afwezig als opvoeder.

NEE

Het Evangelie waarschuwt ons dat we in ons respect voor ouders en familie kunnen ontsporen. Dat gebeurt als het eren van ouders als vorm van loyaliteit aan familie en volk belangrijker wordt dan de gehoorzaamheid aan God. Moslims die christen worden, hebben meestal meteen als eerste grote zorg hoe ze het aan hun ouders en familie kunnen vertellen. In sommige landen doodt men familieleden die christen worden. Daar zit de gedachte achter dat wie christen wordt, de islam onder kritiek stelt. Daarmee is ook de familie-eer aangetast.

Jezus zegt herhaaldelijk tegen Zijn leerlingen dat wie vader of moeder meer liefheeft dan Hem, Hem niet kan volgen. „Als iemand tot Mij komt en niet haat zijn eigen vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja, ook zelfs zijn eigen leven, die kan Mijn discipel niet zijn” (Luk. 14:26). In het Bijbelse spraakgebruik betekent dit haten niet dat je je ouders dood wenst, maar dat je hen minder liefhebt dan Jezus. Moslims die christen zijn geworden, trouwen soms onder grote druk met een moslimvrouw om hun ouders tevreden te stellen. Maar in plaats van minder, volgen er vaak alleen maar meer problemen.

Ook bij andere zaken waarbij de eer van de familie, het volk of het land in het geding is, vindt er vaak een heftige reactie plaats. Misschien moet je zeggen dat de reactie heftiger is naarmate er in de geschiedenis van de familie of van het volk meer is gebeurd waardoor die eer geschonden werd. Soms is er een lange geschiedenis van mishandeling, misbruik of moord. Iets wat een familie of volk is overkomen, of wat men anderen heeft aangedaan en wat niet genoemd mag worden.

De eer van familie, volk en land is belangrijk in de oosterse cultuur. In het Westen vinden mensen –ook christenen– dat vaak mooi. We roemen kenmerken van culturen en hangen soms bij samenkomsten vlaggen op van de landen waar mensen vandaan komen. Maar we beseffen vaak niet hoe gevoelig het punt van de eer is. Er kan onverzoende schuld achter zitten over wat men anderen heeft aangedaan, of verwondingen die men zelf heeft opgelopen, en afgedwongen loyaliteit en aanpassing.

DUS

We zouden het in analogie aan het prachtige boekje van Luther ”Over de vrijheid van een christen” zo kunnen zeggen: We behoren onze ouders niet te eren uit angst of als slaaf van hun eisen en verwachtingen of om God te behagen. Uit vrijwillige dankbaarheid aan God mogen we het goede dat God ons geeft met hen delen, zolang God hun het leven geeft.