„Later zullen jullie mijn aanpak begrijpen en bewonderen.” Daarmee pareerde Ronald Reagan in 1984 de kritiek van studenten van de Harvard University op zijn keiharde opstelling jegens de Sovjet-Unie.De zaterdag overleden oud-president van de VS heeft in ieder geval op dit punt gelijk gekregen. Uit een onderzoek in 2001 bleek dat hij na Roosevelt en Kennedy de meest populaire president van Amerika was. Reagan zelf heeft daar geen weet meer van gehad. De ziekte van Alzheimer isoleerde hem toen al van zijn omgeving.

Bij zijn verkiezing in 1980 tot veertigste president van de VS verwachtte geen enkele politiek commentator dat de ”cowboy uit Californië” in de annalen geboekstaafd zou worden als een politicus van statuur. Reagan behaalde zijn verkiezingswinst meer dankzij zijn charme dan dankzij zijn deskundigheid, was de conclusie van velen. Uiteindelijk bleek hij toch meer in huis te hebben.

Bij zijn aantreden worstelde Amerika met verschillende trauma’s. Het nationaal zelfbewustzijn had een forse deuk opgelopen door de afloop van de Vietnamoorlog en door de langdurige gijzeling van Amerikanen in Iran. De Watergate-affaire had het vertrouwen van de bevolking in de eigen politieke leiders fors beschadigd.

Tegelijkertijd leek de Sovjet-Unie er in te slagen de Amerikanen hun hegemonie in de wereld voorgoed af te nemen. De Russen waren Afghanistan binnengevallen zonder dat de Verenigde Staten een spaak in het wiel hadden kunnen steken. En alsof dat nog niet genoeg was: economisch was het bar tij.

Reagan slaagde er tijdens zijn presidentschap in de Amerikanen hun zelfvertrouwen terug te geven. Door in heldere taal eenvoudige, oude waarheden te verkondigen wist hij de bevolking te bereiken. Belastingen waren in zijn filosofie niet hinderlijk, ze waren boosaardig. Het eerste wat hij na zijn ambtsaanvaarding deed, was de belastingdruk met 25 procent verlagen. Dankzij het feit dat er bijna tegelijkertijd een herstel van de wereldeconomie begon, kreeg de Amerikaanse staatshuishouding een forse stimulans. Dat daardoor het begrotingstekort fors opliep, nam Reagan op de koop toe.

Daarnaast koos hij voor een krachtige opstelling tegenover Rusland. Het communisme beschouwde hij niet zomaar als een politieke dwaling: het was voor hem een duivelse ideologie. Terwijl veel andere politieke leiders dachten Moskou te kunnen paaien met verzoenende taal, koos Reagan ervoor de Sovjet-Unie als het ”rijk van het kwaad” te bestempelen.

De defensie-uitgaven schroefde hij op met meer dan 50 procent. Hij begon aan de bouw van een ruimteschild dat Amerika moest beveiligen tegen raketaanvallen door Rusland en hij weigerde enig compromis met Moskou te sluiten.

Uiteindelijk ging de Sovjet-Unie door de knieën. Zeker niet alleen dankzij de opstelling van Reagan -interne problemen in Rusland, zoals corruptie en verstarring van het bestuursapparaat, speelden evengoed een rol-, maar wel mede daardoor. De val van het communisme gaf het Amerikaans zelfbewustzijn een enorme impuls: én omdat daarmee een geweldige dreiging wegviel, én omdat de suprematie van de Verenigde Staten in de wereld sindsdien onbetwist was.

De heldenrol die Reagan nu wordt toegedicht, kent echter ook schaduwzijden. Onder zijn bewind verslechterde de positie van kansarmen in de samenleving. Hij snoeide bovenmatig in allerlei sociale voorzieningen. Daarmee zette hij de toon voor het neoconservatisme dat nadien de Amerikaanse samenleving zou stempelen. Ook al heeft deze politieke opvatting sympathieke aspecten als het gaat om het herstel van waarden en normen, het besef dat de overheid een schild voor de zwakken dient te zijn verschrompelde door deze nieuwe leer.