Column: Gebrek aan geld stimuleert innovatie
Peter Madsen. Tot een paar weken terug had niemand van deze man gehoord. Inmiddels weet heel de wereld wie hij is. Een excentriekeling die zelf een duikboot heeft gebouwd. Een duikboot die recent zonk, waarbij de Zweedse journaliste Kim Wall in eerste instantie spoorloos verdween. Bij het optakelen van Madsens duikboot bleken er bloedsporen te zijn en een deel van Walls lichaam spoelde later aan. Een luguber verhaal dat bijna te bizar klinkt om waar te zijn. Wat er zich precies heeft afgespeeld, is nog onduidelijk.
Peter Madsen lijkt het voorbeeld van iemand die geniale trekken heeft, maar bij wie ook ergens een steekje loszit. Hij hield zich niet alleen bezig met het bouwen van onderzeeërs, maar lanceerde ook raketten. Op zijn vijftiende meldde hij zich bij de Deense ruimtevaartorganisatie omdat hij raketten wilde bouwen. Het verhaal gaat dat hij een paar uur met een ingenieur praatte over allerlei technische details. Pas achteraf begreep de ingenieur dat Peter nog maar vijftien jaar was. Hij had toen al drie raketten gelanceerd, waarvan de laatste 330 meter hoog kwam en daarna neerstortte op het grasveld bij zijn middelbare school.
Andere techneuten en enthousiastelingen hielpen ”Rocket Madsen” bij het bouwen van onderzeeërs en raketten. De Copenhagen Suborbitals, zoals de vrijwilligersclub zichzelf noemt, heeft als doel om een mens naar de ruimte te brengen. Madsen stapte in 2014 met ruzie uit de club en begon een eigen ruimtevaartclub. De Copenhagen Suborbitals gingen gewoon door. Verschillende raketten zijn er al gebouwd en gelanceerd. Omdat het niet is toegestaan raketten vanaf het land te lanceren, vinden lanceringen op zee plaats, in de internationale wateren net buiten de Deense zeegrens. Een dezer dagen staat er een nieuwe lancering gepland, met een capsule met een astronautpop erin.
Omgekeerde werkwijze
De afgelopen jaren ben ik betrokken bij onderzoek naar ondernemerschap en innovatie in de ruimtevaartsector. De ruimtevaartsector staat bekend om zijn hoogtechnologische gehalte. Tegelijkertijd zijn er weinig echte innovaties. Alles moet getest en bewezen zijn voordat het de lucht in mag. Dat kost veel geld, maar het is nogal vervelend als iets het in de ruimte ineens niet meer doet – je kunt er niet zomaar een monteur naartoe sturen.
De Copenhagen Suborbitals hebben precies de omgekeerde benadering. Ze bouwen raketten met een fractie van het budget van grote ruimtevaartorganisaties zoals ESA en NASA. Ze maken gebruik van technologie die te koop is in de bouwmarkt en op internet, gefinancierd door wat sponsors. Vervolgens testen ze het om te kijken of het gaat werken. Terwijl de grote jongens organisaties zoals de Copenhagen Suborbitals denigrerend een amateurclubje noemen, zijn ze per saldo innovatiever dan veel andere organisaties.
De manier waarop de ruimtevaartsector tegen clubjes zoals de Copenhagen Suborbitals aankijkt, laat zien hoe lastig het is om dit soort innovaties goed te waarderen. Veel innovaties vinden plaats buiten grote toonaangevende organisaties. Het ”not-invented-here-syndroom” heet dat. Een businessdeveloper van Philips zei eens: „Onze technici denken dat als iemand buiten Philips iets uitvindt, ze dat dan zelf beter kunnen.” Met andere woorden: buiten onze organisatie vindt niemand iets goeds uit, en als dat al zo is, dan doen we het zelf dunnetjes over. Met als gevolg dat veel echte innovaties gemist worden en de concurrentie sneller is.
Noodzaak
De Copenhagen Suborbitals laten ook zien dat een beperkt budget tot allerlei nieuwe oplossingen kan leiden. Het leidt tot innovaties waar je met een groter budget nooit aan gedacht zou hebben. Beperkingen prikkelen ons menselijk brein. „Necessity is the mother of invention” (noodzaak is de moeder van alle uitvindingen), zeggen de Britten. Psychologisch onderzoek toont aan dat mensen creatiever worden als er minder mogelijkheden zijn. Nieuwe oplossingen komen pas naar boven als we daar een noodzaak voor voelen, anders blijven we het liefst gewoon doorgaan zoals we dat altijd deden. Je ziet dat gebeuren bij bedrijven die ineens in zwaar weer komen – pas als het echt moet, komen de vernieuwende strategieën. Soms is het dan al te laat.
Het lijkt erop dat Peter Madsen voorlopig geen raketten meer mag bouwen. De Copenhagen Suborbitals gaan intussen gewoon door. Misschien heeft u niet zo veel interesse in raketten en ruimtevaart. Kijk dan eens naar uw eigen organisatie of bedrijfstak en bedenk welke innovaties er mogelijk zouden zijn als u slechts een fractie van het geld en de middelen had.
Elco van Burg is consultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent onder- nemerschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Reageren? rubriekforum@refdag.nl
