De terreurorganisatie IS werd door een coalitie van het Iraakse leger en de peshmerga’s met succes verdreven uit Mosul en van de vlakte van Ninevé met historische, christelijke steden zoals Qaraqosh. De Koerden spelen een grote rol spelen bij die bevrijding, en daarvoor willen ze worden beloond met een groot, onafhankelijk Koerdistan, een gebied dat ze in de opmars tegen IS fors uitbreidden – ook met grond die toebehoort aan christenen. Zo wordt nu een groot deel van Irak op dit moment betwist: bijna de helft van Koerdistan, met ongeveer 2,7 miljoen inwoners. Koerdische leiders waarschuwden al voor een burgeroorlog als er geen referendum zou komen over de onafhankelijkheid van Koerdistan. Christenen op de vlakte van Ninevé komen dan terecht in een bloedige oorlog tussen twee strijdende partijen.

De Koerden hebben voor 25 september een referendum uitgeschreven, waarin ze ook van de bevolking in de bezette gebieden willen weten of ze voor een zelfstandig Koerdistan zijn. „Zo willen de Koerden deze christelijke grond officieel bij Koerdistan voegen. Zoals ze ook de zeggenschap willen verwerven over de veroverde oliebronnen bij Kirkuk, waardoor de belangen van de Turkmenen opzij worden geschoven”, zegt Kaldo Oghanna van de Assyrische partij Zowaa. „De toekomst kan voor de christenen op de vlakte van Ninevé gevaarlijker zijn dan de tijd waarin ze moesten vrezen voor IS die een kalifaat uitriep in hun woongebied.”

Gedupeerd

Koerdistan beschikt al over een grote mate van zelfbestuur, onder leiding van president Massud Barzani. Hij stelde het Koerdische parlement op non-actief toen parlementsvoorzitter Yusuf Mohamed Sadiq vraagtekens zette bij zijn aanblijven zonder dat hij opnieuw verkozen was. Zijn officiële ambtstermijn liep al in 2013 af, maar Barzani wil Koerdistan, via het aanstaande referendum, naar zelfstandigheid leiden. De regering in Bagdad verliest dan de zeggenschap over belangrijke olievelden en pijplijnen in Kirkuk. Barzani waarschuwt nu al voor het uitbreken van een burgeroorlog, mocht de Iraakse regering de Koerden de zeggenschap over Kirkuk weigeren.

„Wij zijn tegen het referendum waarin de Koerden toestemming vragen om Koerdistan en de veroverde gebieden tot een groot, zelfstandig Koerdistan te maken”, zegt Kaldo Oghanna. Hij weet dat veel kerkelijk leiders, in de aanloop naar het referendum, al door de Koerden zijn benaderd om hun kerkleden positief te laten stemmen over een onafhankelijk Groot-Koerdistan. Veel Iraakse christenen zijn ook bezorgd over dit referendum, omdat de Koerden daarmee de Iraakse wet buiten werking willen stellen. „Wij hebben de Koerden daarom dringend verzocht dit referendum niet te houden. Wij willen geen strijd leveren om gebieden waardoor minderheden van hun land worden verdreven. Veel Iraakse christenen zijn nu al gedupeerd door de ongebreidelde expansiedrift van de Koerden die hun grond hebben geconfisqueerd. Alleen al in Duhok lopen er 56 rechtszaken over grondrechten.”

Ontworteld

De 60-jarige Joad Habib Sekaria strijdt met zijn maten, Machail Hana Dabul en Saburi Faro Brian, met hart en ziel voor vrede en veiligheid op de vlakte van Ninevé. „We wensen dat onze kinderen hier een goede tijd tegemoet gaan”, zegt Sekaria, die leidinggeeft aan het christelijke leger NPU, dat betaald wordt door het Iraakse ministerie van Defensie.

Hij ziet geen oplossing van de politieke spanningen door een opsplitsing van Irak in verschillende, zelfstandige regio’s. „Het is verschrikkelijk dat we verdreven werden uit het gebied waar we al duizenden jaren wonen, vaak zelfs zonder onze persoonlijke eigendommen te kunnen meenemen. We werden gedwongen onze geschiedenis achter ons te laten, zoals ook de Turkmenen, in de omgeving van Kirkuk, dat moesten.”

Veel vluchtelingen bouwen ondertussen een nieuw bestaan op in Erbil, Kirkuk of Bagdad. „Het is alsof een eeuwenoude boom is ontworteld.”

Imad Michael Habes (46) meldde zich, na zijn vlucht voor IS in 2014, aan bij het NPU. Habes bewoonde een prachtig huis en runde een grote bakkerij voordat IS de stad innam. Op 20 mei 2017 keerde hij met zijn gezin terug naar Qaraqosh: zijn echtgenote Raja (48) en hun kinderen Athroa (18), Yousif (15) en Sarah (11). Raja laat dankbaar haar traditionele kleding zien die Imad, vlak na de bevrijding, opdiepte uit hun overhoop getrokken bezittingen, en in veiligheid bracht. „Deze doek is heel bijzonder voor mij”, zegt ze. „Ik draag hem bij feesten en plechtigheden en hij herinnert me aan bijzondere gebeurtenissen uit ons verleden.”

Het NPU is er volgens Sekaria om de bewoners van de vlakte van Ninevé te beschermen, zodat ze naar het gebied terugkeren. „Iedereen is welkom, want hoe meer mensen terugkeren, hoe veiliger het wordt en hoe meer kans er is op vrede. Iedereen is ook welkom mee te vechten in het NPU, dat zo’n 500 militairen telt. Binnenkort krijgen we versterking van zo’n 360 militairen die hun opleiding nu afronden. Ik vind het geweldig dat ons leger hier weer kan functioneren. De bevrijding van mijn woonplaats Qaraqosh gaf me veel vreugde en ik ben dankbaar dat de inwoners nu kunnen terugkeren.”

Doorn in het oog

„Op 21 januari 2014 werd de vlakte van Ninevé uitgeroepen tot zelfstandige provincie binnen Irak, waar andere groepen zoals de Koerden of de Arabieren geen macht over moeten spelen”, benadrukt Kaldo Oghanna. „De Koerden hebben, bij de bevrijding van de door IS bezette gebieden, het noordelijke deel van de vlakte ingenomen. Onlangs hebben ze de burgemeester van Talesskef vervangen door een burgemeester die lid is van de Koerdische KRG, zonder daarvoor een reden te geven. De wettelijke burgemeester is bij de Koerden in ongenade geraakt toen hij de inwoners van Talesskef waarschuwde voor de plannen van de Koerden.

Ook de burgemeester van de christelijke stad Alqosh, dat officieel onder Iraaks bestuur valt maar bezet is door de Koerden, moest wijken omdat hij corrupt zou zijn, maar een onderbouwing is daarvoor niet gegeven. Slechts 20 procent van de bevolking van Alqosh is Koerd, maar ze maken er wel de dienst uit. Het is ons een doorn in het oog.”

Oghanna vindt het belangrijk dat de vlakte van Ninevé erkend wordt als zelfstandig gebied binnen Irak. Een gebied waarover het land, met of zonder steun van sjiieten, soennieten en de grote moslimpartijen, weer een eigen beleid kan voeren. „De vlakte van Ninevé is nu opgesplitst in een gedeelte dat bezet is door de Koerden en een onafhankelijk deel, dat valt onder het Iraakse bestuur in Bagdad. Het moet weer één ongedeeld gebied worden.

De Koerden bepalen alles, terwijl het beter zou zijn als elke bevolkingsgroep zeggenschap heeft. Christenen verloren hun vertrouwen in de Koerden toen ze er, bij het oprukken van IS, met de staart tussen de benen vandoor gingen, zónder de christenen te waarschuwen voor het dreigende gevaar, terwijl kerkelijke leiders ons, namens de Koerden, hadden verzekerd dat we onder hun bescherming veilig waren.”

Crisis

Oghanna vertelt dat op dit moment zo’n 2500 christenen dienen in het leger van de Koerden, waarmee ze de steun van de christenen willen winnen. „Maar deze christelijke peshmerga’s vechten voor Koerdische belangen en kunnen niets betekenen voor de christenen”, zegt Oghanna. „Het klopt wel dat mensen in Koerdistan veiliger zijn dan in andere gebieden in Irak, maar dat betekent nog niet dat mensen er in vrijheid kunnen leven. Koerdistan kocht lange tijd steun door mensen banen te bieden, ook in het leger, maar kan de salarissen nog slechts gedeeltelijk uitkeren. Het onderwijs laat te wensen over en de infrastructuur kan niet worden onderhouden. Koerdistan kampt met een grote economische crisis.”

Bovendien constateert hij dat het onderwijs in Irak te wensen overlaat en dat veel voorzieningen ontbreken, maar hij ziet emigratie niet als een oplossing voor problemen. „Ik werk van harte aan verbetering van onze situatie. Ik richt me daarbij niet op de huidige generatie christenen die al te veel heeft verloren, maar zet me vooral in voor de komende generaties.”

Vervolging

„Wij weten niet wat de toekomst ons brengt in Qaraqosh”, geeft de Assyrische Ashawq Nasser aan. Ze keerde onlangs terug naar de christelijke stad Qaraqosh op de vlakte van Ninevé. „De Amerikanen zijn niet voor het referendum dat de Koerden hebben uitgeschreven en Vian Dakhil, de enige jezidi vrouw in het Koerdische Parlement, heeft ons verzekerd dat de regering niets zal beslissen zonder toestemming van de centrale regering in Bagdad.”

„Wij leven hier in Qaraqosh in een moeilijke situatie: elke dag worden we geconfronteerd met de gebrokenheid van het leven. Families zijn door de oorlog uiteengevallen: vele gezinsleden leven in het buitenland. Maar ons christenen is geen gemakkelijk leven beloofd. Het is zelfs de vraag of we echte christenen zijn als we niet worden blootgesteld aan vervolging en pijn. Wij zijn het licht en dat mogen we laten schijnen, ook voor de moslims die in dit gebied wonen. Drie moslimgezinnen zijn daardoor tot geloof gekomen. Wij vertrouwen er ondertussen op dat God, Die ons vroeger heeft gered, ons ook in de toekomst zal beschermen.”