Britse regering heeft nog geen oplossing voor Ierse grens na brexit
Wij verlaten de Europese Unie niet om toch onder de zeggenschap van het Europese Hof van Justitie te blijven, zei de Britse premier May vorig jaar tegen haar partij. „Wij vertrekken om weer volledig soeverein en onafhankelijk te worden.”
Mooi gesproken, alleen nu blijkt dat deze soep waarschijnlijk niet zo heet wordt gegeten als May hem opdiende. De afgelopen weken publiceerde de Londense regering enkele verkenningen (”position papers”), en in één daarvan wordt ervan uitgegaan dat er best indirecte invloed van het Europese hof kan blijven. Deze nota’s zijn bedoeld als richtlijnen voor de onderhandelingen met de Europese Commissie. Het eindresultaat kan er dus nog weer heel anders gaan uitzien.
Ook op andere punten worden de posities verschoven. Zo lijken de Britten nu af te koersen op een overgangsperiode. Het is dus niet langer de bedoeling de ‘echtscheiding’ eind maart 2019 ineens te voltrekken en uit elkaar te gaan. Er moet een afkoelingsperiode komen.
De verkenningen bewijzen dat de standpunten van de Britse regering beslist niet in beton gegoten zijn. Alles wat er nu wordt gezegd over een „harde” of „zachte” brexit is allemaal flexibel. Er staat slechts één ding vast, en dat is dat de brexit zelf doorgaat.
Helemaal opmerkelijk is de nota over de Ierse grens. Het is ook in de toekomst niet de bedoeling dat mensen uit Noord-Ierland met hun paspoort langs een douanehuisje moeten als ze aan de andere kant van de grens naar het werk of naar familie willen. Dat is natuurlijk geen verrassend standpunt. Tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland was alleen tijdens de burgeroorloog (1969-1998) een echte grens. Ook na de onafhankelijkheid van Ierland in 1921 was de grens open. Dat was afgesproken in het Anglo-Ierse verdrag. In een tijd waarin grenzen vervagen, moet je geen nieuwe scheidingen scheppen.
Tegelijkertijd is deze positie over de Ierse grens een waagstuk. Want dit wordt straks een EU-buitengrens. Noord-Ierland zal als deel van het Verenigd Koninkrijk uit de EU stappen, terwijl de Republiek Ierland binnen de EU blijft. Als deze grens écht openblijft, kan het makkelijk een ouderwetse smokkelroute worden. En daar heeft niemand wat aan.
In sommige beschouwingen wordt geopperd om Noord-Ierland een aparte status te geven; tussen de EU en Groot-Brittannië. Veel Noord-Ieren zouden dat prima vinden. Maar laat nu juist de DUP, vol overtuigde aanhangers van de Britse eenheid, de provincie regeren en ook nog eens gedoogsteun geven aan de Conservatieve regering van premier May. De speelruimte rond Noord-Ierland is voor de Britse regering dus heel klein. Maar duidelijk is wel dat er hier eigenlijk nog geen echte oplossing is gevonden.
Ruim een jaar na het referendum blijkt die brexit ingewikkelder dan hij leek. In de onderhandelingen die volgende week na de zomervakantie weer verdergaan, zal die complexiteit alleen maar toenemen. Veel Britten zullen zich weleens achter de oren krabben en zich afvragen of ze het wel goed hebben gedaan.