Het landelijke politieke bedrijf ligt in de zomer grotendeels stil. Acht weken lang vergadert de Tweede Kamer niet. Maar eens in de zoveel jaar wordt er aan het Binnenhof midden in de zomer juist extra hard gewerkt, namelijk wanneer er een kabinet geformeerd moet worden.

Van de twaalf formaties die sinds 1977 plaatsvonden, gingen er zeven tot in of tot na de zomervakantie door. Bekend zijn de camerabeelden van 2010. Ontspannen en in hemdsmouwen staan Rutte en Pechtold bij een bankje aan de Hofvijver, waar zojuist Halsema en Cohen zijn neergestreken. Terwijl de lucht zindert van de mogelijkheid van paars plus, geniet het viertal workaholics even van de Haagse zon.

Oubliehoorn

En zo ging dat vaker. Formeren en warme zomers lijken in Nederland onverbrekelijk bij elkaar te horen. Wat beelden oplevert van politici die zich bij de Italiaanse ijscokar voor de Ridderzaal tegoed doen aan een oubliehoorn met bolletjes. En van een doorgaans zeer formele PvdA’er Kok die, in de zomer van 1994 als informateur schavend aan een ”proeve van een regeerakkoord”, nota bene op sandalen op het Binnenhof werd gesignaleerd.

Dat met formaties vaak de zomer gemoeid is, is niet verwonderlijk. In het normale politieke ritme, als kabinetten niet voortijdig ten val komen, vinden verkiezingen meestal in mei plaats. In dat geval schiet een formatie haast altijd de zomer in.

In het gunstigste geval blijft het daarbij. Zoals bij de formatie van Balkenende I, een kabinet dat op 22 juli 2002 met koningin Beatrix op het bordes stond. Klein ‘nadeel’ van dit hoge formatietempo: om het debat over de regeringsverklaring te kunnen voeren, moest de Kamer op 26 juli terugkomen van zomerreces.

Vaak echter schoot de formatie ver door de zomer heen. Berucht zijn wat dit betreft de tumultueuze onderhandelingen van 1977 over het kabinet-Den Uyl II (dat er nooit kwam). Enkele dagen na de verkiezingen van 26 mei schreef toenmalig raadadviseur Tjeenk Willink een optimistisch tijdpad, waarin hij één week reserveerde voor echte onderhandelingen en waarin hij ervan uitging dat het kabinet begin juli in de Trêveszaal zou zitten. Het werd –voor Van Agt en Wiegel, welteverstaan– 19 december…

Sindsdien horen formeren, de zomer én klagen over een trage voortgang bij elkaar. In elk geval ook in 1994. Dat het eerste paarse kabinet ‘al’ op 22 augustus aantrad, verhinderde weekblad Elsevier niet om de onderhandelingen tussen de breedsprakige Van Mierlo, de veeleisende Bolkestein en de precieze Kok te vergelijken met „drie slakken, die voor elke bocht ook nog eens afremmen”.

Baard

Ook de huidige formatie past perfect in dit plaatje. Zeker, zakelijk gezien hadden de onderhandelingen gemakkelijk voor de zomer klaar kunnen zijn. De verkiezingen waren dit jaar immers al op 15 maart? Tel daar de gemiddelde formatietijd van na de Tweede Wereldoorlog (88 dagen) bij op, en we hadden op 12 juni een kabinet kunnen hebben.

Maar het liep, zoals bekend, anders. Met uitvoerige onderhandelingen met GroenLinks en het daarna opruimen van puin ging (zie illustratie) veel tijd verloren. Zo kon het gebeuren dat Rutte, Buma, Pechtold en Segers, die morgen met hun secondanten weer plaatsnemen in de Stadhouderskamer, oprukken in de richting van de op een langste formatie ooit. Nog een weekje of drie en ze overtreffen de onderhandelingen van 1972/1973, die 163 dagen duurden.

In deze situatie zijn er twee dingen die troosten. Het eerste is dat het absolute Nederlandse record (1977: 208 dagen) waarschijnlijk níét gehaald gaat worden.

Het tweede is dat het ook wel iets heeft om nog net iets langer door te formeren, om op die wijze te kunnen zien hoelang Kamerlid Baudet het volhoudt om zich niet te scheren. De zeer gesoigneerde politicus liet immers vorige week, uit protest tegen de trage voortgang van de formatie weten zijn baard te laten staan totdat er eindelijk een nieuw kabinet is? Kortom, dé vraag van dit moment: hoelang wordt de baard van Thierry?