Afgelopen voorjaar hield het Christelijk Noodhulpcluster (Dorcas, Red een Kind, Tear, Woord en Daad, ZOA) een publiekscampagne om geld in te zamelen voor de bestrijding van de hongersnood in Oost-Afrika en Jemen. Samen haalden de organisaties ruim 3 miljoen euro op. Ook ontvingen ze overheidssubsidies.

Ruimhartigheid onder de bevolking ging echter gepaard met veel kritische geluiden. Hulporganisaties zouden corrupte regimes in het zadel houden en te veel geld uitgeven aan logistiek en personeelskosten. Toch zegde begin deze maand de Europese Commissie nog eens 60 miljoen euro toe voor voedselhulp aan Somalië, Ethiopië en Kenia. Heeft al die noodhulp wel zin? Een begrijpelijke vraag, waar wij als Christelijk Noodhulpcluster (nu druk bezig met de besteding van het geld) voluit ja op kunnen zeggen.

Startkapitaal

De afgelopen maanden konden we met alle bijdragen voor de Oost-Afrikacampagne onder anderen al tienduizenden mensen in Zuid-Sudan ondersteunen met basisgezondheidszorg: kindervaccinaties, kraam- en verloskundige zorg, medicijnen en eerste hulp. In Ethiopië verstrekten we voedsel, hielpen we bij het aanleggen van regenwaterreservoirs en voorzagen we ruim 200 mensen van een startkapitaal voor een eigen bedrijfje.

In Somaliland hielpen we de inwoners van zo’n twintig arme dorpen met voedselondersteuning. Kinderen van nul tot vijf jaar die ondervoed zijn, krijgen er extra voedsel, omdat zij het kwetsbaarst zijn. In Zuid-Sudan en Ethiopië deelden we ook zaden en landbouwgereedschap uit, zodat er hopelijk de komende maanden weer iets van een oogst zal zijn.

Onze noodhulp is gericht op het redden van levens. Daarbij focussen we ook altijd op de lange termijn.

Illusie

In de media klonken de afgelopen maanden geluiden dat hulporganisaties in een land als Zuid-Sudan uitgegroeid zouden zijn tot een soort parallelle staat. Doordat zij overheidstaken uitvoeren, zoals op het gebied van gezondheidszorg en onderwijs, werken ze een afwachtende overheid in de hand.

Die redenering is niet logisch. Punt is dat we in sommige landen te maken hebben met een overheid die eenvoudigweg afwezig is of in elk geval faalt in het nemen van verantwoordelijkheid. Als zelfs de eigen burgers stelselmatig slachtoffer zijn van oorlogsmisdaden van het leger en de milities is het een illusie om te denken dat een overheid op korte termijn zelf de hulpverlening op zich neemt. Bovendien is de droogte waar landen in deze regio mee te maken krijgen zo extreem ontwrichtend dat ook landen in West-Europa grote moeite zouden hebben om die zelfstandig het hoofd te bieden. Wij vinden dat we de getroffen bevolking niet aan haar lot mogen overlaten.

Duur transport

In het geven van noodhulp werken we niet op eigen houtje, maar sluiten we zo veel mogelijk aan bij wat lokale partnerorganisaties, lokale medewerkers en kerken al aan het doen zijn. We ondersteunen de programma’s via deze organisaties en het geld wordt zonder inmenging of tussenkomst van overheden besteed. Ook stemmen we af met de Verenigde Naties en andere hulporganisaties. Hierdoor is efficiënte hulp in het land geborgd en worden gelden zorgvuldig besteed.

De overheadkosten zo laag mogelijk houden, is altijd ons streven. In moeilijk begaanbare gebieden moeten we soms serieuze kosten maken om mensen überhaupt te kunnen bereiken. Als de weg niet begaanbaar of te onveilig is, zijn we al snel aangewezen op transport per vliegtuig. Dat maakt de hulp duur. Door goed te plannen en bijvoorbeeld voordat het regenseizoen begint hulpgoederen te vervoeren, houden we de uitgaven zo veel mogelijk binnen de perken.

Nieuwe werkwijzen helpen daar ook bij. Kritisch werd, door onder andere de NOS, verslag gedaan van het uitdelen van geld in Zuid-Sudan. Wij vinden dat juist het verstrekken van financiële toelages een effectieve manier van helpen is. Het geeft mensen waardigheid als ze zelf kunnen beslissen over wat ze nodig hebben. Bovendien stimuleer je de lokale economie met het uitdelen van geld en beperk je de logistieke kosten. Als er nog een markt is, kunnen mensen immers zelf eten kopen in plaats van dat hulporganisaties voedselpakketten invliegen. Een geldelijke toelage wordt uiteraard alleen ingezet als er voldoende goederen op de lokale markt beschikbaar zijn. Dat onderzoeken we altijd vooraf.

Geld uitdelen doen we alleen tijdelijk. We proberen in te schatten hoeveel tijd we moeten overbruggen tot iemand weer zelfstandig is, bijvoorbeeld tot er weer geoogst kan worden. Vaak delen we naast een geldbedrag en eerste hulp daarom ook zaden en gereedschappen uit.

Toekomst

Noodhulp in Oost-Afrika is complex en niet onomstreden. Als Christelijk Noodhulpcluster menen wij zeker een rol van betekenis te hebben. Zolang we de mogelijkheid hebben om mensen te redden van de hongerdood zetten we ons daarvoor met hart en ziel in. Samen met tienduizenden mensen die zich aan ons verbonden voelen en gul hebben gegeven. Daarbij werken we zo veel mogelijk samen met lokale partnerorganisaties en lokale medewerkers en zijn we in alles gericht op een toekomst waarin mensen zichzelf weer kunnen redden.

De auteurs vertegenwoordigen de hulporganisaties Dorcas (Siebrand Wierda), Red een Kind (Anki van Bruggen), Tear (Suzanna Blackmore), Woord en Daad (Corjan Rink) en ZOA (Tineke Koelewijn).