Er is nog altijd geen nieuw kabinet. Het demissionaire kabinet kan wel op de winkel passen, maar geen daadkrachtig beleid voeren. Dat is, in een wereld waarin van alles gebeurt, een ongemakkelijke situatie.

De internationale politieke verhoudingen veranderen snel. De VS varen onder de nieuwe president een koers die voor Europa weinig geruststellend is. Trump werkt niet langer mee aan het klimaatverdrag van Parijs, wil handelsbelemmeringen invoeren en vindt mensenrechten onbelangrijk. Zijn bezoek aan Saudi-Arabië werd snel gevolgd door een escalatie van de spanningen in de regio toen een groep Arabische landen besloot Qatar te treffen met een boycot. Eerder stookte hij in de Europese verhoudingen door de uittreding van de Britten uit de EU toe te juichen.

Los van Trump, is diezelfde brexit aanleiding voor een herbezinning met betrekking tot de EU. Moeten we afzien van verdere integratie of moeten we het mogelijk maken dat de harde kern snellere stappen zet dan de landen die niet willen of kunnen meedoen? De economische verhoudingen in de wereld veranderen snel en Europa, en dus ook Nederland, verliest daardoor invloed. De opkomende economieën –China, India en Brazilië voorop– maken nu 60 procent van de wereldeconomie uit, veel meer dus dan de economieën van Europa, Noord-Amerika en Japan samen. China breidt zijn invloed in Azië en Afrika gestaag uit door investeringen in de infrastructuur en met financiële leningen.

Ook de globalisering, het proces waarbij de wereld steeds verder integreert, vraagt om een politiek antwoord. Steeds vaker bepalen mondiale ontwikkelingen wat er op nationaal niveau gebeurt. De globalisering is dan ook geen keuze, zij overkomt ons. Meer nog dan een economische ontwikkeling is globalisering een technologisch fenomeen. Innovaties worden niet gepland, er gaan geen keuzes door al dan niet democratisch gekozen bestuurders aan vooraf. Ze vinden hun oorsprong in universiteiten, in onderzoekscentra van grote bedrijven of in de hoofden van slimme mensen die hun eigen start-up beginnen.

De toenemende technologische mogelijkheden leiden ertoe dat ondernemingen uit productiviteitsoverwegingen hun productieproces opknippen en in meerdere landen laten plaatsvinden. Behalve de productie van goederen en diensten, vinden nu ook kennis en informatie (en soms ook gemanipuleerde informatie) eenvoudig hun weg over de planeet. De globalisering van de economie heeft betrekking op de internationale handel, op financiële markten, op migrantenstromen en zelfs op de manier waarop wij denken en keuzes maken.

Globalisering heeft positieve kanten, zoals meer welvaart voor grote groepen mensen, maar er zijn ook nogal wat neveneffecten. De teloorgang van oude industrie gaat gepaard met banenverlies. Inwoners van grote steden in Europa en de VS voelen zich bedreigd door de veranderende bevolkingssamenstelling. De klimaatverandering wordt versneld door de toename van transport.

De politiek kan de globalisering en andere ontwikkelingen doorgaans niet sturen, maar er wel op reageren. Daarvoor is, gezien het internationale karakter van de problemen, internationale samenwerking een voorwaarde. Op Europees niveau kan op economisch terrein veel bereikt worden; samen staan we sterker. De Verenigde Naties zijn een platform dat mogelijk meer dan in het verleden een rol kan spelen bij rechtshandhaving en conflictbeheersing. Het onder VN-auspiciën gerealiseerde klimaatakkoord van Parijs is een mooi voorbeeld van hoe waardevol de bijna 75-jarige organisatie kan zijn.

Volgend jaar is Nederland lid van de Veiligheidsraad van de VN. Het zou mooi zijn als het nieuwe kabinet met een internationale blik en een duidelijke visie de wereld ingaat, om een antwoord te vinden op de grote uitdagingen.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de wereldeconomie.