Over natuurbezoek wordt niet zelden in religieuze termen gesproken, constateert ir. P. Jansen. Woensdagmiddag promoveerde de docent van de Christelijke Hogeschool Ede erop in Wageningen.

Voor het lectoraat journalistiek en communicatie van de CHE en de leerstoel reformatorische wijsbegeerte aan Wageningen Universiteit onderzocht Jansen de ervaringen die mensen in de natuur opdoen en de wijze waarop daarover wordt gecommuniceerd. Na allerlei literatuurstudie besloot hij er een praktijkdeel aan toe te voegen: hij pakte de pont naar Tiengemeten en interviewde bezoekers van het eiland ten zuiden van de Hoeksche Waard.

„Spreken over de natuur zegt meer over onze verhouding tot de natuur dan over de natuur zelf. Communicatie over natuur is niet neutraal. Dat hoeft ook niet, maar mijn proefschrift is een pleidooi om er open over te zijn”, zegt de promovendus.

Winderige vlakte

Het jargon waarmee beleidsmakers en communicatiedeskundigen mensen naar de natuur proberen te trekken, sluit niet altijd aan bij de ervaringen van de bezoekers, concludeert Jansen. „Ze gebruiken veel waardengedreven termen: pure natuur, ware wildernis, een nieuwe wereld, waar je de stilte kunt horen en rust vindt. En ja, dan stappen de mensen Tiengemeten op en vinden ze het vooral een kale, winderige vlakte. Men vindt het wel mooi, maar herkent zich niet altijd in de wijze waarop het eiland werd aangeprezen.”

Jansen zegt te begrijpen dat men mensen probeert te trekken. „Maar de communicatie mag best iets meer met de werkelijkheid overeenkomen. De overheid –natuurorganisaties zijn tot op zekere hoogte uitvoerders van overheidsbeleid– moet zich ook afvragen of zulk taalgebruik uit het oogpunt van veronderstelde onpartijdigheid wel wenselijk is.”

Of de communicatiemakers bewust hoogdravende taal gebruiken? „Niet altijd. Hun eigen ervaring speelt ook een rol. Ze zijn enthousiast en willen dat overdragen. Overigens: de laatste tijd wordt de communicatie rond Tiengemeten feitelijker en zakelijker.”

Religieus

Terminologie rond natuurbezoek heeft niet zelden een religieuze lading, signaleert Jansen. „Men voelt zich als herboren, deel van een groter geheel.”

Wat een rol zou kunnen spelen: de tien beleids- en communicatiemedewerkers die Jansen interviewde, waren allemaal christen of zijn dat ooit geweest. Van de vijftien bezoekers die hij sprak, was het merendeel niet religieus.

Maar dat verklaart niet alles. „In onze complexe wereld hebben mensen behoefte aan duiding. Ze zoeken daarvoor woorden, maar omdat velen vervreemd zijn geraakt van godsdienstig taalgebruik, bemerkte je een zekere mate van verlegenheid.”

De secularisatie gaat daarbij gepaard met een zoeken naar andere vormen van spiritualiteit. „Het overkoepelende verhaal is weg, maar mensen zijn toch op zoek naar iets wat groter is dan hun eigen bestaan. Mensen hebben ook behoefte aan rustplekken, aan ervaringen om een beetje tot zichzelf komen. Natuurparken hebben behalve een ecologische dan ook steeds meer een maatschappelijke functie: even weg, even –zoals een geïnterviewde zei– geen gezeur over de hypotheek.”

Dr. ir. P. Jansen

Peter Jansen studeerde onderwijskunde en bos- en natuurbeleid. Hij was biologiedocent aan het Van Lodenstein College in Amersfoort en publiceerde in 2005 een boek over het sociaal constructivisme in het onderwijs. Van 2005 tot 2008 leidde hij onderwijsprojecten op Curaçao. Sindsdien geeft hij les op de CHE. In Ede is hij raadslid voor de ChristenUnie.