Wat verwijten VVD, CDA en D66 GroenLinks nu precies?

In de kern komt hun verwijt erop neer dat Klaver de andere onderhandelaars aan het lijntje zou hebben gehouden door dagenlang te doen alsof hij over het migratiebeleid een compromis zou willen sluiten. Pas toen er een zorgvuldig samengesteld compromis op tafel lag, zou hij onverwacht hetzelfde principiële verhaal hebben afgedraaid als op 15 mei; de dag waarop de eerste formatiepoging strandde. Kern daarvan is dat elke politieke vluchteling naar Europa moet kunnen reizen, daar een asielverzoek mag indienen en de behandeling ervan in Europa mag afwachten. Dit recht mag niet worden ingeperkt. Ook niet door politieke afspraken tussen de EU en andere landen, zoals de Turkijedeal.

Zijn die verwijten terecht?

Ze zijn begrijpelijk, want als de tweede formatiepoging weer op hetzelfde thema stukloopt, ontstaat algauw het beeld dat zo’n tweede praatronde verspilde moeite was. Toch is dat nog maar de vraag. PvdA-leider Asscher constateerde dinsdag terecht dat rond het stuklopen van de eerste formatiepoging steeds een zweem van geheimzinnigheid hing. Er was iets met migratie, maar wat precies? Dankzij een tweede gespreksronde én het punctuele, nauwgezette werk van Tjeenk Willink is het nu 100 procent duidelijk waar de schoen wringt.

Hoe ver was men gekomen?

Tjeenk Willink voelde haarscherp aan wat de flessenhals was. Stel dat het nieuwe kabinet steun zou uitspreken voor nieuwe Europese migratiedeals, dan moest Klaver dat wel kunnen verkopen aan zijn achterban. Daarop deed de informateur een briljante zet: hij stelde voor de directie Juridische Zaken van het ministerie van Buitenlandse Zaken te laten uitzoeken of dergelijke deals strijden met het VN-vluchtelingenverdrag. Dat gebeurde, en het antwoord was ontkennend. Volkenrechtelijk gezien zijn zulke afspraken, waarbij migranten hun asielverzoek moeten afwachten in een opvangcentrum en na een afwijzing mogen worden teruggestuurd naar een veilig buurland, toegestaan. Als de uitvoering ervan in individuele gevallen niet goed verloopt, is beroep bij de Europese rechter mogelijk.

Tot woede van VVD en CDA liet Klaver daarop weten dat de juridische deugdelijkheid niet het enige is wat voor hem telt. Het zal waar zijn dat Syrische vluchtelingen die naar Turkije terug moeten, daar geen vervolging hebben te duchten, zei hij dinsdag. Maar de omstandigheden waaronder ze daar moeten leven zijn zo erbarmelijk dat ze de mogelijkheid moeten houden om door te reizen naar bijvoorbeeld Nederland. Kortom, GroenLinks vindt dergelijke deals gewoon onacceptabel en onwenselijk.

Hoe geloofwaardig is Klavers opstelling?

Tjeenk Willink heeft het document van Buitenlandse Zaken donderdag naar de onderhandelaars gestuurd; maandag zei Klaver nee. In de tussentijd heeft hij vast zijn partijtop geraadpleegd. Daarbij zal hij zeker herinnerd zijn aan het rumoer dat in 2011 binnen GroenLinks ontstond toen partijleider Stap besloot de politiemissie in Kunduz te steunen. Op papier waren al haar eisen ingewilligd, het betrof geen militaire maar een civiele missie. Evengoed was de GroenLinksachterban zwaar ontstemd. Klaver weet dat migratie bij zijn achterban net zo gevoelig ligt als defensie, en heeft het vermijden van een botsing met tal van prominente partijgenoten laten prevaleren boven de mogelijkheid om mee te regeren.