De bewindsvrouw stelde dat nieuwe Nederlanders doorgaans zo snel mogelijk willen weten welke waarden hier essentieel zijn en hoe ze aansluiting kunnen vinden bij mensen die al in Nederland wonen. „De participatieverklaring kan daarvoor een prima instrument zijn.” Die verklaring beschrijft „in een notendop precies waar wij met zijn allen in ons land voor staan”, vervolgde ze, de waarden en spelregels van de Nederlandse samenleving.

Het kabinet wil het ondertekenen van de participatieverklaring onderdeel maken van het inburgeringstraject. Inburgeraars die de verklaring weigeren te ondertekenen, kunnen een boete krijgen en kunnen fluiten naar het Nederlanderschap.

De Tweede Kamer is er al mee akkoord gegaan. De Eerste Kamer debatteerde er dinsdag over. SGP-senator Schalk citeerde tijdens dat debat het vierde gebod. „Wat mij opvalt”, zei hij daarover, „is een soort wederkerigheid: de vreemdeling wordt geacht te leven naar de regels die voor het volk gelden, maar de inwoners hebben de plicht er zorg voor te dragen.” Hij noemde dat een „prachtige wisselwerking” en „belangwekkend voor onze houding ten opzicht van vreemdelingen in ons land.”

Ook GroenLinkssenator Lintmeijer benadrukte het aspect van wederkerigheid. Gemeenten zouden daarom, net als de inburgeraar, de participatieverklaring „als symbool voor de wederkerigheid” kunnen ondertekenen.

Klijnsma „zou het mooi vinden” als gemeenten bekijken of ze daar iets voor voelen en hoe ze dat dan in het vat gieten. Na enig aandringen van Lintmeijer beloofde ze dit expliciet onder de aandacht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten te brengen.