We stuiten hier op twee bekende dilemma’s in duurzaamheidsvraagstukken: het afwegen van het eigen belang tegen het algemeen belang en het afwegen van kortetermijnwinst tegen de winst op lange termijn. Om bij het eerste te beginnen: het eigen belang voor de Verenigde Staten zit volgens president Trump hierin dat ze volop hun eigen fossiele energie kunnen blijven gebruiken en zo veel mogelijk onafhankelijk blijven van andere landen op het gebied van energie. Daarnaast is hij wars van milieumaatregelen die de prijs van Amerikaanse producten zouden kunnen opdrijven.

Het algemeen belang van het klimaatakkoord lijkt Trump niet te zien. Soms ontkent hij dat er een klimaatprobleem is dat door mensen wordt veroorzaakt. Hij spreekt zelfs over een complot van China tegen de Amerikaanse economie. Het algemeen belang van het klimaatakkoord zit juist hierin dat alle deelnemende landen een gelijk speelveld creëren waar het de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen betreft. Dat is in ieders voordeel. De VS zijn met 4 procent van de wereldbevolking verantwoorderlijk voor 25 procent van de wereldwijde uitstoot van CO2. Alle reden dus om de Amerikanen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om over het eigen belang heen te stappen vanwege de negatieve impact die hun economie heeft op het algemeen belang. Dat raakt aan het tweede dilemma.

Dat tweede dilemma, korte versus lange termijn, is vrij problematisch bij het klimaatvraagstuk. De gevolgen van klimaatverandering zijn moeilijk aantoonbaar en worden vooral door modellen geschetst. Op het moment dat de consequenties van een stijgende temperatuur onomstotelijk worden vastgesteld, zijn we te laat, omdat deze onomkeerbare gevolgen hebben voor de aarde. En veel is nog onduidelijk. Leidt smeltend ijs tot versnelling van het proces? Wordt het nu warmer of op sommige plaatsen juist kouder? We hebben dus te maken met aannames, hoewel sommige veranderingen in weersomstandigheden wel degelijk nu al worden toegeschreven aan de stijging van de 0,8 graden Celsius ten opzichte van 1800.

Maar goed, dat kun je ook ontkennen en dat is precies wat president Trump doet. Toch is dat niet slim van hem. Ten eerste neemt hij een groot risico door de modellen te negeren, maar ten tweede snijdt hij ook in zijn eigen vlees. Het gezamenlijk onderschrijven van het klimaatakkoord stimuleert innovatie op het gebied van duurzame energie en circulaire economie. Amerikaanse bedrijven hebben dat goed in de gaten en spreken de president daar ook op aan. Je kunt je geld maar één keer uitgeven. Wanneer je geld investeert in de kolen- en gasindustrie, kun je dat niet uitgeven aan zonne- en windenergie en nieuwere duurzame energiebronnen. Met het oog op de lange termijn is dat laatste veelbelovender, ook economisch gezien. Fossiele bronnen zijn nu eenmaal een keer op. Daarnaast zijn de makkelijk te winnen brandstoffen op een gegeven moment op en kost het meer om moeilijk winbare bronnen aan te spreken.

Daarnaast gebeurt er nog iets interessants. Doordat president Trump zo openlijk zijn afkeer uitspreekt van het klimaatakkoord, lijkt het andere landen juist te stimuleren om dit akkoord serieuzer te nemen. Want laten we wel wezen, het akkoord was weliswaar een grote stap voorwaarts in de erkenning van het menselijke aandeel in de stijging van de uitstoot van broeikasgassen, de daaraan verbonden acties zijn bij lange na niet genoeg om het doel van een maximale stijging van 2 graden Celsius te halen. De Europese Unie en China kunnen nu de handen ineenslaan en profiteren van de kansen die het terugtrekken van de VS biedt op het gebied van innovatie. Frankrijk en Duitsland spreken zich hier openlijk over uit. Ook de eerdergenoemde Amerikaanse bedrijven en burgemeesters lijken zich te verzetten tegen de uitspraken van president Trump en daardoor juist een stap extra te zetten op het gebied van duurzaamheid.

Zo bezien zou de halsstarrige houding van president Trump over klimaatverandering nog kunnen leiden tot juist een versnelling van innovatie op het gebied van duurzame energie en energiebesparing, omdat landen en bedrijven willen laten zien dat zij het klimaatprobleem wél serieus nemen.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl