Het frequent verhaspelen van dit simpel ogende zinnetje laat op een grappige manier zien dat het bepaald niet eenvoudig is om Fortuyn –die vijftien jaar geleden bruut werd vermoord– na te doen. Hij was een uniek en onnavolgbaar figuur die bovendien opereerde in tijdsomstandigheden die alweer flink zijn gewijzigd.

Toch hebben velen wel geprobeerd in de voetsporen van de extravagante Rotterdammer te treden; openlijk, of meer bedekt; met veel of met weinig resultaat; en veelal op uiteenlopende deelterreinen.

Daar zijn om te beginnen Wilders en zijn PVV, die van Fortuyn vooral leerden dat er aan de rechterkant van het politieke spectrum een gat in de kiezersmarkt zat, en dat je die kiezers het beste kunt mobiliseren door het innemen van kritische standpunten over asielzoekers, over de islam en over Europa. Dat je die kiezers bovendien het makkelijkst binnenhaalt door je opvattingen steevast in de overtreffende trap te formuleren en provocaties niet te schuwen.

Maar ook op de meeste andere partijen hebben Fortuyn en zijn gedachtegoed invloed gehad. Vonden velen het destijds ongehoord dat de aanstormende politicus beweerde dat Nederland het VN-Vluchtelingenverdrag moest opzeggen, tegenwoordig vinden ook de middenpartijen VVD en CDA dat we in die richting moeten denken. Kwam Fortuyns hameren op het belang van de Nederlandse cultuur en westerse normen en waarden vijftien jaar geleden op velen nog als arrogant en onsmakelijk chauvinistisch over, inmiddels hebben we te maken met een minister-president die tegen Turkse Nederlanders die zich onvoldoende willen aanpassen, onbekommerd zegt dat ze maar beter hun biezen kunnen pakken. En Fortuyns pleidooi voor een nieuwe sociale of militaire dienstplicht is al lang en breed overgenomen door het CDA. Tja, het kan verkeren.

Flink zelfs. Hij die eerst „een gevaarlijke man” (VVD’er Zalm) en „een rattenvanger van Hamelen” (PvdA’er Pronk) heette, wordt nu, na zijn tragische dood, door links en rechts op het schild geheven. En bijna elke partij is aan het fortuynisme, hetzij inhoudelijk hetzij qua stijl, enigszins schatplichtig. Wat overigens geen aanleiding hoeft te zijn tot een cynisch oordeel. Want sinds wanneer is voortschrijdend inzicht een slechte eigenschap van mensen of partijen?

Waar daarentegen niemand blij mee hoeft te zijn, is het oprukken van een bepaald soort populisme, namelijk die vorm van volksmennerij die, uitsluitend gericht op electorale groei, min of meer bewust en systematisch onrealistische uitlatingen en voorstellen doet. En die uiteindelijk –uit angst voor het verlies van kiezers– niet bereid is regeringsverantwoordelijkheid te dragen.

Soms kun je in de Nederlandse en West-Europese situatie bang zijn voor het oprukken van een dergelijk verbasterd fortuynisme. Als partijen te veel voor zo’n werkwijze kiezen en dergelijke stromingen een te grote aanhang krijgen, ligt politieke en maatschappelijke chaos op de loer.

Maar laten we vooral niet in somberheid eindigen. Trouw-columnist Goslinga wees er vorige week op dat bij de laatste Kamerverkiezingen de zeven partijen die sinds het weglopen van de PVV uit het Catshuis in 2012 het land regeerbaar hebben gehouden, samen 102 zetels haalden. Daarom hoeven we, ondanks het feit dat flankpartijen groeien en het politieke midden klappen krijgt, nog niet te vrezen voor wanorde en onregeerbaarheid.