Titia Ketelaar was zes jaar correspondent voor NRC Handelsblad in Groot-Brittannië. En anders dan de meeste journalisten staarde zij zich niet blind op de stad. Ze houdt van wandeltochten, zoals de London Loop, een groene route van 180 mijl (290 kilometer) rond de hoofdstad.

Ze zag hoe het debat over het referendum over de Europese Unie zich voltrok. En telkens als ze regio’s buiten de grote steden bezocht, kreeg ze het gevoel dat het weleens op brexit kon uitlopen. En zo is het gegaan.

In haar boek ”Mind the gap” beschrijft ze hoe Groot-Brittannië zich kenmerkt door een grote scheiding tussen stad en platteland. Opvallend is echter dat de stedelingen niet neerkijken op de plattelanders. Integendeel, de ”countryside” is juist omgeven met romantiek. Veel mensen hebben er een tweede huis en trekken er als gepensioneerde heen. In sommige dorpen ligt de huizenprijs enorm hoog. Toch blijft de stad (en dan vooral Londen) de plek waar bouwvakkers werk hebben.

Veel tv-kijkers die nooit buiten de stad komen waren verbijsterd toen het ”We’re out” klonk, maar Ketelaar niet. Ze beschrijft scherp wat de Britten zich voorstellen bij soevereiniteit. Zij denken dat hun systeem ‘af’ is. Een wet is hier ook echt wettig. En het parlement is hier daadwerkelijk soeverein. Elke Europese claim op de Britse zelfstandigheid is eigenlijk een kleine staatsgreep en ten diepste onrechtmatig. Dit is een perspectief op de brexit dat in de Nederlandse media nauwelijks heeft doorgeklonken. Met populisme heeft dit niets te maken, eerder met gevoel voor rechtstatelijkheid.

Het boek van Ketelaar is misschien een echt journalistenboek; het gaat over van alles en nog wat. Veel wordt ook beschreven vanuit een persoonlijke ervaring, maar toch ontbreken de gegevens daarachter niet. En wat heerlijk is: de droge Engelse humor is op bijna elke bladzijde aanwezig.

Clown

Een van centrale figuren rond de brexit is nog steeds Boris Johnson. In zijn boek ”Boris” beschrijft Patrick Bernhart hem als een clown die zelfs de grootste domheid wordt vergeven. De Engelse humor is hem beslist niet vreemd. Als minister van Buitenlandse Zaken is hij voorlopig ”Mister Brexit”.

Persoonlijk heeft Johnson veel aan de Europese Unie te danken. Zijn vader kreeg in 1973 een baan bij de Europese Commissie. In Brussel leerde Boris vloeiend Frans.

De internationale school paste eigenlijk helemaal bij zijn achtergrond: van zijn acht overgrootouders waren er nog geen vier Engels. Het bloed in zijn aderen is Turks, Litouws en Joods. Zelf is Boris in New York geboren en heeft hij nog altijd een Amerikaans paspoort.

Het boekje ”Boris” is een korte biografie die grotendeels is gebaseerd op andere boeken en artikelen. Bernhart stelt Johnson voor als iemand uit de kosmopolitische elite die zich identificeert met de gewone man. Een beetje zoals Churchill, Fortuyn en Wiegel.

Zelfs op de dure kostschool Eton kwam hij in een eliteklasje. Op de middelbare school en de universiteit probeerde hij altijd de leidende rol te spelen. Hij deed ook mee aan walgelijke spelletjes die onder de rijkeluiskinderen normaal waren.

Toen al poogde hij populair bij de vrouwen te zijn. Met alle charme en guitigheid die Johnson eigen is, valt hij in de omgang met het andere geslacht geen gentleman te noemen. Meermalen verliet hij zijn vrouw voor een ander. Zijn vader gaf hem trouwens ook al geen goed voorbeeld. Zijn moeder had het Europese clubje in Brussel destijds omschreven als een wereld van wilde feesten en open huwelijken. Daardoor moest zij zelf vanwege een depressie worden opgenomen.

Johnson probeerde carrière te maken bij de kwaliteitskrant The Times, maar werd daar ontslagen. Bij The Daily Telegraph brak hij door en werd zelfs Brussels correspondent. Vanaf dat moment rond 1990 probeerde hij aan alle kanten de Europese integratie belachelijk te maken. Dat is nooit meer gestopt. Ook in de campagne van vorig jaar schreef hij dat de EU kinderen onder de acht jaar verbiedt een ballon op te blazen, en zei hij dat de EU lidstaten ertoe verplicht op een pakje gerookte zalm te zetten: ”Bevat mogelijk vis”.

Premier Cameron zette zich in voor ”blijven” en rekende erop dat mensen met hun portemonnee zouden stemden. Maar Johnson had door dat mensen kozen met hun gevoel. Ze stemden voor ”control”, soevereiniteit en zelfstandigheid.

De brede verwachting was dat Johnson opriep tot een brexit om Cameron tegen te werken en zo zelf premier te worden. Hij verbaasde iedereen toen hij daarvoor geen kandidaat wilde zijn. Volgens Bernhart was dit echter wel zijn plan. Dat faalde alleen omdat op het laatste moment Michael Gove zijn steun introk en zelf kandidaat werd.

Momenteel speelt Johnson de tweede viool, achter premier Theresa May. Maar zijn rol is niet uitgespeeld. Dit boekje van Bernhart helpt om beter zicht op hem te krijgen.

Boekgegevens

”Mind the gap. Het Engelse eilandgevoel en de vele tegenstellingen in één land”, Titia Ketelaar; uitg. Het Spectrum, Houten, 2017; ISBN 978 90 00 354 962; 304 blz.; € 19,99;

”Boris. Klucht of koningsdrama”, Patrick Bernhart; uitg. Prometheus, Amsterdam, 2017; ISBN 978 90 44 632 873; 205 blz.; € 15,-.