De roman ”En verlos ons van het stof” van de Amerikaanse auteur Susie Finkbeiner –vertaald door Connie van de Velde– volgt het leven van de dochter van de sheriff van het stadje Red River in de Amerikaanse staat Oklahoma, anno 1935. Red River is vervallen en arm, en wordt voortdurend geteisterd door stofstormen.

Deze stormen kunnen soms dagenlang aanhouden en bedekken het hele landschap onder een laag verstikkend stof. De landbouw ligt zo goed als stil, en dieren sterven door de droogte en het eindeloze zand. Zelfs burgemeester Millard heeft geen snoepjes meer om uit te delen aan de kinderen. Dit zijn de omstandigheden waarin Pearl en haar zus Violet Jean opgroeien. Waar veel gezinnen om hen heen armoede lijden, is er dankzij de functie van Pearls vader in huize Spence nog relatief veel te eten.

Het stof brengt niet alleen honger en armoede met zich mee, maar ook ”dust pneumonia”, een vorm van longontsteking door de ophoping van stof in de luchtwegen. Voor de werkloze mannen blijft er niets anders over dan uit de streek weg te trekken, hun zorgen te verdrinken, of zelfmoord te plegen. Al deze dingen ziet Pearl van dichtbij gebeuren, en het enige wat ze kan doen is haar fantasie gebruiken om aan de narigheid te ontsnappen.

De dominee van Red River komt er in het verhaal niet positief van af. Hij is er zeker van dat de stofstormen een straf van God zijn. „Aan het geschenk-van-God kwam hij niet eens toe. Die man was gewoon te enthousiast over verdoemenis om aan het eeuwige leven te denken”, zo redeneert Pearl met kinderlijke directheid. Haar oma, die liefkozend wordt aangesproken met ”Omi”, houdt Pearl echter steeds voor dat God ook liefde is, dat Hij van de mensen houdt. Pearl kan deze twee niet met elkaar rijmen, zeker niet als ze ziet wat er allemaal gebeurt in Red River. De twijfels benauwen haar. „Is God in Oklahoma? Of is Hij weggegaan?” vraagt ze haar oma. „Hij is niet weggegaan, Pearl” is Omi’s reactie. „Hij is hier, dat weet ik.” Maar hoe? Die vraag blijft voor Pearl onbeantwoord.

Dan is er ook nog Eddie, een landloper die op een goede dag aan is komen waaien in het stadje. Hij blijkt heel veel van Pearl te weten, en hij ziet telkens weer kans om haar angst aan te jagen. Hij heeft haar iets te vertellen, maar wil niet alles in één keer loslaten. Langzaam maar zeker komt Pearl achter dingen die ze helemaal niet wilde weten. De langzame onthulling van wat Eddie te zeggen heeft houdt de spanning in het verhaal, en de figuur vormt een constante bedreiging in Pearls leven.

Finkbeiner beschrijft de schrijnende uitzichtloosheid van het leven in Red River zo beeldend dat de beklemming je bijblijft. „De woestijn vernietigde ons. Allemaal. Beetje bij beetje. Droogde ons uit tot we niet meer waren dan in de zon gebleekte botten in een hoop stof. En als dat stof me niet te pakken kreeg, zou Eddie dat wel doen. Ik wist niet wat erger was.”

Toch is de hoop sterker dan de wanhoop, en de liefde sterker dan de haat – dat lijkt de boodschap te zijn van Finkbeiners vlotgeschreven debuut in het Nederlands. Pearl hoopt op een tijd waarin haar favoriete snoepjes weer verkocht worden, waarin er genoeg te eten is. „Op iedere tafel stond meer dan genoeg: rundvlees of dampende kip met romige aardappelpuree en dikke sneden brood.” Het stof maakt het leven moeilijk, maar het kan Pearls dromen niet tegenhouden.

Boekgegevens

”En verlos ons van het stof”, Susie Finkbeiner (vert. Connie van de Velde); uitg. Mozaïek, Utrecht; ISBN 978 90 239 9698 9; 352 blz.; € 19,99.