Livemoord op Facebook roept niet alleen om technische oplossing
Nieuwe media hebben van het menselijk leven één grote etalage gemaakt. Het schrijnendste voorbeeld daarvan is het filmpje waarop een jonge vader uit Thailand zijn elf maanden oude dochtertje om het leven brengt. Kort daarna slaat de man de hand aan zijn eigen leven. De vader heeft de beelden van de gruwelijke moord op zijn dochter zelf uitgezonden via Facebook Live. Het duurde bijna een etmaal voor Facebook de video’s verwijderd had. Ze waren toen al door circa 370.000 mensen gezien.
Dit voorval volgt op een ander schokkend incident, een week geleden, toen de Amerikaanse Steve Stephens de beelden van een moord op Facebook plaatste, met het dreigement dat hij door zou gaan tot hij gepakt werd. Ook dat stond niet op zichzelf. Dinsdag eiste een Zweedse rechter celstraffen voor drie mannen die in januari een groepsverkrachting live uitzonden via Facebook.
Zulke berichten roepen direct een stroom van reacties op. De eerste is die van ontzetting: de verspreiding van deze beelden moet onmiddellijk gestopt worden. Dat doet Facebook ook zodra er een melding van binnenkomt. Soms is dat binnen enkele minuten, maar het Thaise voorbeeld laat zien dat dat lang niet altijd lukt. De video’s van de Amerikaanse moordzaak stonden ook drie uur online voor ze verwijderd werden.
Een tweede reactie is die van een technische oplossing: we moeten iets uitvinden om zulke beelden onmiddellijk te signaleren, zodat ze automatisch onderbroken kunnen worden. Het is de pavlovreactie van de technocraat bij wie het water in de mond loopt terwijl hij nadenkt over supersnelle beeldherkenning en grote datacenters. In werkelijkheid is dit een vorm van symptoombestrijding.
Een derde reactie is die van de afwijzing: zie je wel hoe afschuwelijk die sociale media zijn? Maar ook die reactie peilt nog niet de diepte van het probleem. Wat hier gebeurt is het onvermijdelijke gevolg van het verdwijnen van taboes bij gevestigde media. De meest intieme delen van het menselijk leven zijn voor iedereen zichtbaar, en daarmee houdt het niet op. Het is bijna tien jaar geleden dat er tv-beelden verschenen van een Britse verlamde man die een eind aan zijn leven maakte.
Wat al lang bestond als reality-tv, krijgt extremere vormen nu sociale media iedereen de mogelijkheid bieden van een eigen nieuwskanaal, variërend van de familiegroep op WhatsApp tot het profiel op een datingsite. Taboes verdwijnen en het leven verwordt tot een etalage, alsof je met de gordijnen open slaapt. Omdat op sociale media kijkcijfers ook leiden tot het verleggen van grenzen, worden de rafelranden van het leven voor ieder zichtbaar.
Toch valt er meer te adviseren dan de suggestie om er maar aan te wennen, net zoals dat bij de hongerbuikjes is gebeurd. Deze excessen vragen om een andere levenshouding, zowel bij het delen als bij het ontvangen: het terugvinden van het evenwicht tussen transparantie en taboe, tussen openheid en privacy. Dat vraagt om herwaardering van de persoonlijke levenssfeer die God in Zijn algemene genade de mens heeft geschonken als een beschermende mantel.