Gerrit en Hans hadden samen een smederij gehad. Sterke kerels waren het geweest, voor geen kleintje vervaard. Maar Hans was er niet meer en Gerrit was inmiddels een oude en bijna blinde man. De nog oudere Wullempje zorgde voor hun bedoeninkje in hun gezamenlijke jarentwintighuis in de Van Aerssenstraat.

Hoe kom ik ertoe om over Gerrit en zijn zus te schrijven? De aanleiding is het recente boek van en over ds. A. Beens. Die was rond 1980 enkele jaren dienaar van het Woord in de Groate Kaarke van Sommerdiek. De beschrijving van die periode in zijn boek is op zichzelf al een fraai essay. Jammer dat niet het kerkgebouw van Sommelsdijk, maar onbedoeld dat van Middelharnis is afgebeeld, maar verder is dat hoofdstukje 4 een juweel.

Laat ik hen hier ook noemen: die twee markante ouderlingen uit zijn kerkenraad. De bevindelijke Hen van den Doel allereerst, vader van een groot gezin, buurman van broer en zus Tieleman, vele jaren ook bestuursvoorzitter van de School met de Bijbel. Daarnaast de vrijgezelle Cor Edewaard, die een enkele straat verder woonde. Een belezen broeder die zich liet onderwijzen uit de geschriften van Calvijn en Kohlbrugge. Gezegend de gemeente die zulke mannen onder haar opzieners telt!

Naast die twee mag ook Gerrit Tieleman genoemd worden, behorend tot dezelfde gemeente. Ambtsdrager is hij nooit geweest. Dat zal wel samenhangen met zijn foute, later diepbetreurde keuze tijdens de bezettingsjaren. Professor Hugo Visscher was helaas zijn voorbeeld geweest.

Wat opviel in de woonkamer van broer en zus waren vooral de boeken. Dat waren er heel veel. Oude, maar ook nieuwe schrijvers. De prekenboeken van Wulfert Floor waren van zus Wullempje. Broer Gerrit oriënteerde zich breed en diepgaand. Verknocht was hij vooral aan het gedachtegoed van ds. I. Kievit. Het Gereformeerd Weekblad spelde hij letter voor letter. Maar ook De Waarheidsvriend behoorde tot zijn lectuur, met name de bijdragen van ds. Leen Vroegindeweij.

Het was uit de mond van Gerrit dat ik rond 1970 voor het eerst de naam van dr. W. Aalders hoorde. ”De hemel is rood”, ”Theologie der verontrusting”, et cetera – zolang zijn ogen het hem toestonden, las hij ze geboeid en met instemming.

De informatiehonger van Gerrit was op een gegeven moment zo groot dat hij een tv-toestel in huis haalde. Onder kermend protest van Wullempje, dat wel. Maar daar stoorde hij zich niet aan. Het duurde maar een paar weken. Toen werd het hem tot schuld. „Zo’n dieng is de waereld in huus, Jaap. ’k Ha al genog an de waereld in m’n harte… Die meid heit geliek!”

Mijn teerste herinnering aan Gerrit betreft de tijd dat ik hem wekelijks een oude schrijver voorlas. Het boek van zijn keus was “Het innige christendom” van Schortinghuis. De bezwaren tegen dat boek kende en deelde hij. Maar wat de doorslag gaf: hij herkende zich in de bekommeringen en uitreddingen van deze 18e-eeuwse worstelaar.

In januari 1977 –het was enkele maanden voordat ds. Beens zijn intree zou doen– was ik toegekomen aan de laatste bladzijden van Schortinghuis’ geschrift. Het onderwerp: het zalig sterven en de heerlijke toekomst van Gods kinderen. Beschreven in een vervoerende stijl. Gerrit liet zich al luisterend meevoeren. Hij was in zijn tranen te wassen. We lazen: „O zoet gezelschap, dat in eeuwigheid niet zal scheiden. Hier geldt met volle nadruk het psalmvers (65:2): Wel hem, dien Gij hebt uytgelesen!/ Dat hy by U zy, Heer./ Die oock altijd by U magh wesen,/ Sonder te scheyden meer.”

Toen ik een week later opnieuw voor zijn deur stond, bleek hij stervend te zijn. Na nog een week hebben we het lichaam van Gerrit Tieleman begraven.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl