”Het Stein van Walraven”
Auteur: Nicki Bullinga
Uitgeverij: Christofoor, Zeist, 2001
ISBN 90 6238 762 4
Pagina’s: 176
Prijs: € 13,50; vanaf 12 jaar; Titel: ”Een valk voor Berend”
Auteur: Martine Letterie
Uitgeverij: Leopold, Amsterdam, 2001
ISBN 90 258 3059 5
Pagina’s: 65
Prijs: € 12,95; vanaf 8 jaar;

Titel: ”De bastaard van de hertog”
Auteur: Henk Hardeman
Uitgeverij: Holland, Haarlem, 2001
ISBN 90 251 0866 0
Pagina’s: 156
Prijs: € 13,55; vanaf 10 jaar.

Hoe leefden kinderen in de Middeleeuwen? Waren die tijden inderdaad zo duister en primitief dat ónze kinderen zich er niet thuisgevoeld zouden hebben? Een rare vraag natuurlijk, maar er zijn jeugdboekenschrijfsters en ook -schrijvers die zich daar intens in verdiept hebben, alvorens de door hen bedachte avonturen aan het papier toe te vertrouwen.

Nicki Bullinga (eigenlijk, naar ze zelf suggereert, geen ’echte’ schrijfster maar een gestudeerde kenner van de Middeleeuwen) past in haar boek ”Het Stein van Walraven” de ”Kruistocht in spijkerbroek”-truc toe, op een heel eigen manier overigens. De hoofdpersoon Arnout van Hardeveld maakt namelijk een onverwachte tijdreis naar het verleden en komt pardoes terecht in het Ravenstein van 1355. In het moderne Ravenstein heeft de schrijfster meegedaan aan opgravingen naar overblijfselen van de in 1818 gesloopte burcht (stein) van Walraven van Valkenburg. Daar stuitte zij op de restanten van een dubbele haard in het gebouw dat nu de Kasteelsepoort heet. Die haard is zo groot dat er een groot gebouw omheen moeten hebben gestaan, vermoedelijk het voormalige kasteel van Maria van Herpen. Geïnspireerd door haar gedegen kennis van die tijd, ging haar fantasie met het gegeven aan de haal.

Aarnout, die van zijn geschiedenisleraar opdracht heeft gekregen om voor een werkstuk zich in de historie van het kasteel van Ravenstein te verdiepen (hij woont in het aan de andere kant van de Maas gelegen Niftrik), heeft ervaren dat hij steeds een kleine schok krijgt wanneer hij een eeuwenoud voorwerp aanraakt. Die merkwaardige gevoeligheid bestemt hem voor tot het avontuur dat hem zomaar overvalt. Hij bevindt zich dan in het poortgebouw, waar hij op verzoek van de geheimzinnige bewoner Copijn de oude dubbele haard blootlegt. Hij vindt daarbij een eeuwenoud spiegeltje dat in combinatie met het zilveren valkje dat hij van Copijn heeft gekregen, de oorzaak wordt van zijn reis door de tijd.

Aanslag
Je zou denken dat hij op precies dezelfde plaats terecht zou komen, maar nee, hij maakt ook nog een klein ruimtelijk uitstapje en belandt op een dijk buiten het stadje. Dat is maar goed ook, want zo kan hij meteen een aanslag op Walraven van Valkenburg voorkomen.

Dankbaar neemt Walraven de jongen onmiddellijk als schildknaap in dienst, naast Stevijn, die die functie al lang vervult. Dan ontpopt Arnout zich, met zijn 21e-eeuwse kennis, ook van de geschiedenis, als een onmisbaar hulpje voor zijn heer: hij geneest een gewonde, ontmaskert Edward van Gelre, en en passant ook een pseudo-bedelaar, en hij leert een meisje dat troost en steun bij hem zoekt, weer praten. Daarbij moet hij er wel zorg voor dragen dat niemand in de gaten heeft dat hij uit de toekomst komt, en dat hij van veel dingen weet dat ze gaan gebeuren. „Eigenlijk was het helemaal niet zo prettig om alles van tevoren al te weten”, beseft hij.

Afgezien van de vele historische namen, feiten en jaartallen die in het begin over de lezer worden uitgestort, is het een zeer spannend, leerzaam en ook goed leesbaar verhaal geworden. Dat laatste, zegt de schrijfster in haar nawoord, is mede dankzij „Henk Hardeman, die de tekst in ruwe vorm bekeken heeft en naar leesbaar Nederlands heeft omgezet!” Zie ook het derde boek in deze bespreking.

Ander kasteel
Leerzaam, maar toch ook soms spannend en bovendien in een goede, eenvoudige taal geschreven is ”Een valk voor Berend” van Martine Letterie. Ik zet leerzaam voorop, omdat de schrijfster de duidelijk omschreven bedoeling heeft om „kinderen vanaf een jaar of acht een beeld te geven van het leven in de Middeleeuwen.” Het is het eerste deel van een serie met deze opzet.

Het verhaal vertelt van de wederwaardigheden van de jongen Berend en zijn zusje Mechteld, kinderen van de Heer van Vorden en Hackfort in de Graafschap. Allerlei facetten van het kasteelleven passeren de revue: van een riddertoernooi en tweegevechten tot een feestmaal en een laffe overval door de roofridders van Wisch. Door het hele verhaal heen speelt als thema Berends vriendschap voor een jonge slechtvalk, die hij op het eind van het boek de zijne mag noemen. Als beloning voor zijn moedig en goed doordacht optreden na de roofoverval.

Persiflage
Ook een middeleeuws verhaal, maar dan meer een persiflage op de toestanden van die tijd, is ”De bastaard van de Hertog” van de hiervoor al genoemde schrijver Henk Hardeman. Het is een lekker gek verhaal met de onmogelijkste situaties, waar de jonge lezer vast en zeker om zal grinniken, al moet me van het hart dat, vooral in het begin, Hardemans geestigheden bij mij soms wat gewild overkomen. Maar het verhaal leest vlot en plezierig.

Plaats van handeling: een stadje ergens in Italië. Tijd van handeling: ergens aan het eind van de Middeleeuwen. Hoofdpersonen: de hertog van Ansjovië, die op zijn sterfbed bekent dat hij een bastaard heeft bij Marietje-met-de-mooie-blauwe-ogen; en die bastaard, van wie niemand de verblijfplaats kent, moet hem opvolgen. Graaf Grimbaldi, die zichzelf altijd beschouwde als de wettige opvolger, en niet van plan is zijn rechten uit handen te geven. Het vervelende weesjongetje Tomaso, dat zich graag naar voren laat schuiven als ’de’ bastaard, als hem dat maar genoeg snoep oplevert. Een andere, natuurlijk fijne weesjongen Paolo, die de echte bastaard is, maar die daar zelf nauwelijks in gelooft. En de schurken Guichel en Loebas, die Paolo wel eens een handje zullen helpen, maar wier verdienste het is voor nóg grotere verwarring te zorgen.

Zo veroorzaken ze samen én met andere figuranten een reeks van grappige, hilarische misverstanden, achtervolgingen en gevechten, die ten slotte toch tot een voor Paolo gunstige oplossing leiden.

Zo kun je het middeleeuwse kind dus ook in het vizier nemen.