Analyse: Onvoorspelbare verkiezingen in Frankrijk
Frankrijk gaat zondag naar de stembus voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Er staat veel op het spel. De uitslag kan verstrekkende gevolgen hebben voor de inrichting van Frankrijk, maar ook voor de toekomst van Europa.
Niets is rond deze verkiezingen gegaan zoals gedacht, constateerde de Franse krant La Croix deze week. Nog niet eens zo heel erg lang geleden leek het scenario nog reëel dat de zittende president François Hollande het in een tweede ronde zou opnemen tegen oud-president Nicolas Sarkozy. Daarmee waren het klassieke Franse verkiezingen geweest, met opponenten uit de twee traditionele grote kampen: links en centrumrechts. De tweede ronde, waarna de twee grootste kandidaten doorgaan, is op 7 mei.
Met uitzondering van 2002, toen Jean-Marie Le Pen van het Front National het tot de tweede ronde schopte, is dat altijd zo gegaan bij Franse presidentsverkiezingen. In de loop van 2016 werd echter duidelijk dat de Fransen Sarkozy noch Hollande terug wilden zien in het Élysée. Tijdens voorverkiezingen van de centrumrechtse Republikeinen in november 2016 gaven de kiezers Sarkozy de bons, ten faveure van oud-premier François Fillon. De uiterst impopulaire Hollande trok kort daarna zijn conclusies en liet weten zich „in het belang van het land” niet herkiesbaar te stellen. In januari won de 49-jarige Benoît Hamon vervolgens de voorverkiezingen binnen de Socialistische Partij.
Intussen was nog een nieuwe ster aan het firmament verschenen: half november stelde Emmanuel Macron, oud-minister onder Hollande, zich onafhankelijk kandidaat. Hij presenteerde zich als middenkandidaat die van „links noch rechts” kwam.
Aardverschuiving
De kaarten waren daarmee ingrijpend geschud. Links was dermate verdeeld dat terugkeer van een socialist in het Élysée zeer onwaarschijnlijk was geworden. Intussen leek de opmars van Marine Le Pen van het Front National zich te gaan doorzetten. Fillon deed het eveneens goed in de peilingen, waardoor zich in een tweede ronde een tweestrijd tussen Fillon en Le Pen aftekende.
Dat scenario sneuvelde echter door een reeks onverkwikkelijke financiële affaires rond Fillon, die daarop fors terugzakte in de peilingen. Daarvan profiteerde Macron. Hij won pijlsnel aan populariteit, waarop het nieuwe beeld een nek-aan-nekrace tussen Macron en Le Pen werd.
In de laatste peilingen lopen Macron en Le Pen nog altijd aan kop, maar hun dominantie vlakt af. Ze kruipen daardoor dichter naar Fillon en de uiterst linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon. De situatie is nu dat vier kandidaten kans maken door te dringen tot de tweede ronde, van wie twee zich profileren als politieke outsiders: Mélenchon en de uiterst rechtse Marine Le Pen. Omdat een groot deel van de Franse kiezers aangeeft nog te zweven, kan de uitslag nog alle kanten op.
De verhoudingen maken hoe dan ook duidelijk dat een zeer groot deel van de Fransen kiest voor een compleet andere binnenlandse politiek én kritisch staat tegenover de Europese Unie. Zowel Le Pen als Mélenchon staat uiterst negatief tegenover de huidige Europese Unie. Hun electoraat is goed voor zo’n 50 procent van de stemmen. Ook Fillon staat kritisch tegenover de huidige EU. Mocht Macron of Fillon winnen, dan nog zal de winnaar rekening moeten houden met deze zeer breed levende sentimenten.
Welke invloed de aanslag van donderdag in Parijs zal hebben op het stemgedrag van kiezers is ongewis. Zo niet voor de Amerikaanse president Trump. Hij twitterde dat die „een groot effect” zal hebben op de verkiezingen.