Van den Hardenberg werkt al zo lang hij zich kan heugen met afgedankt hout. Het kippen- en konijnenhok op het erf bij zijn huis maakte hij bijvoorbeeld van materiaal dat hij ergens op de kop had getikt. Sinds 2005, toen hij zijn werk niet langer kon doen, legt hij zich toe op het fijnere werk: houten (sier)voorwerpen voor het interieur, gemaakt van onder andere oude schoorsteenmantelbalken en afgedankte tafelpoten en -bladen. En hij bewerkt snoeihout tot stelen voor gereedschap.

IJzerdraad

Van den Hardenberg laat zich inspireren door het materiaal dat hij heeft liggen of dat hij van iemand krijgt. „Ik zie er eigenlijk altijd wel wat in. Zelfs in het kleinste blokje hout. Daar kun je met wat afgedankt ijzerdraad bijvoorbeeld een bloemenhoudertje van maken.”

Van tafelpoten draait hij kaarsenstandaards. Schoorsteenbalken worden verwerkt tot hapjesplanken. Tafelbladen veranderen in deurstoppers – wigvormige voorwerpen om een deur mee klem te zetten. „Daar heb ik er vorig jaar heel wat van gemaakt. Zo blijf je je steeds vernieuwen. En ik laat me ook wel inspireren door waar m’n dochters mee komen.”

Zo bedacht Van den Hardenberg zelfs een schemerlamp –inclusief kap– van afgedankt hout. „De balk waar ik de poot van heb gemaakt was gescheurd. Maar dat was geen probleem. Ik heb dat gelijmd. Mensen hebben tegenwoordig graag dat het er doorleefd uit ziet.”

Dat het materiaal waarmee hij werkt afgedankt is en daarom niets kost is mooi meegenomen. „Maar helemaal gratis is het natuurlijk niet. Je hebt altijd de kosten van je gereedschap. Het is gebruikt hout, dus het kan gebeuren dat er nog een spijker in zit. Als je daar met je zaagblad in komt, kun je je zaag weer scherp laten maken.”

Maar de belangrijkste drijfveer om met hout te werken is toch wel dat die bezigheid hem zelf goed doet. „Als ik in de schuur bezig ben, kan ik me echt ontspannen.”

Oude schroeven

Dat er mogelijk oude schroeven of spijkers in het hout zitten zou je een nadeel van het werken met tweedehands materiaal kunnen noemen. Maar Van den Hardenberg zit daar zelf niet zo mee. „Je probeert ze er natuurlijk van tevoren uit te halen. En je kunt ook proberen eromheen te zagen. Ik vind dat zelf niet zo’n bezwaar. Ik ga altijd uit van hoe het materiaal zich aandient.”

Van den Hardenberg vindt de oude zeis die hij van een nieuwe steel voorzag zijn mooiste project. „Het zeisblad is ook al heel oud. Toen ik het kreeg, was het roodbruin van de roest.” Voor de steel gebruikt hij snoeihout van een hazelaar. Het zeisblad maakte hij schoon en heeft hij vervolgens gehaard, zoals het slijpen van een zeis officieel heet. „Nu ziet het er allemaal weer goed uit. Ik maai er zelf mee. Zelf stelen maken is ook nog eens heel ambachtelijk. Boeren haalden het hout daarvoor vroeger uit een geriefbosje, zoals dat werd genoemd.”

Hij voorzag ook een pik en een zicht, twee traditionele gereedschappen voor het maaien van graan, van nieuwe stelen. „Voor de steel van de zicht heb ik hout van een vruchtboom gebruikt en voor de pik een tak van een hazelaar.” De takken van vruchtbomen zijn, doordat ze gesnoeid worden, vaak nogal grillig van vorm. Een stuk hout met een haakse hoek erin gebruikte hij voor de steel van de zicht, die zo’n kromming nodig heeft. Als model gebruikte hij een minstens honderd jaar oude heidezicht waarmee in het verleden heide werd gemaaid. „Een oudoom van me herkende hem nog van vroeger.“

Tekening

„Maak altijd van tevoren een tekening”, is de slimste tip bij het hergebruik van hout, vindt Van den Hardenberg. „Dat doe ik op schaal. Dan weet je ongeveer hoe het wordt.”

Hij werkt zijn projecten eigenlijk nooit af met lak, beits of was. „Ik vind het zelf mooi als het zo natuurlijk mogelijk is. Dan zie het hout en de structuur het best.”

Dat met name eikenhout als je het niet behandelt behoorlijk verkleurt neemt hij daarbij graag op de koop toe. Ook dat is de natuur.

Kaarsenstandaard

Nodig

• een of meer tafelpoten

• draaibank

• haakse slijper (of beitels)

• schuurpapier

Werkbeschrijving

1. Maak eerst een tekening op schaal van de kaarsenstandaard.

2. Bevestig de poot in de draaibank. Zet de machine aan en breng het gewenste profiel aan. Dat kan met behulp van houtdraaibeitels of met een haakse slijper voorzien van een fijn getand zaagblad, wat Van den Hardenberg meestal doet. Enige ervaring met houtdraaien is hierbij wel gewenst.

3. Het project is halverwege: de poot is nog herkenbaar, maar de kaarsenstandaard krijgt al vorm.

4. De kaarsenstandaard is af, maar het ruwe hout moet nog worden glad geschuurd. Dat gebeurt ook in de draaibank.

5. Twee kaarsenstandaards, dankzij het gebruik van een tekening. Wie dat wil kan ze afwerken met lak of was, maar nodig is dat niet.

Tips en trucs

Lijnzaadolie

Niet afgewerkt hout blijft altijd wat poreus. Om die reden behandelt Van den Hardenberg de presenteerplankjes die hij maakt met lijnzaadolie. Dat zorgt voor een beschermlaag en is dus hygiënischer. Ook een tip voor het onderhoud van houten snijplanken. Lijnzaadolie (of lijnolie) is er in twee soorten: rauwe en gekookte. De laatste hardt sneller uit.

Zeisles

De zeis lijkt bezig met een revival. Onder andere als nagenoeg geruisloos alternatief voor een bosmaaier. Op verschillende plaatsen in het land worden cursussen gegeven waar belangstellenden worden onderwezen in de kneepjes van deze techniek. Want maaien met een zeis is een vak apart. Het zeisblad scherp houden ook. De cursussen worden gegeven door provinciale landschapsorganisaties en door zeisles.nl.

serie Creatief hergebruik

Dit is de derde aflevering van een serie over creatief hergebruik van materiaal. We zijn benieuwd wat u maakt van oude dekens, sloophout, gebarsten serviesgoed, autobanden en nog veel meer. Breng andere lezers op een idee en deel uw eigen favoriete hergebruikproject met de redactie. Mail naar: consument@refdag.nl (graag met een of meer foto’s.)