Quarantaine-inrichting Rotterdam. De bewoners heten u welkom. Zo groet een groen bord bij de ingang van het dorpje. Aan een visite verbindt de bevolking wel enkele regels. De bezoeker dient zijn auto buiten de poorten te houden. Ook mag hij enkel tussen 10.00 tot 22.00 uur zijn gezicht laten zien en niets meenemen of achterlaten op het terrein. Bovendien mogen bewoners en andere bezoekers geen last van hem hebben. Het valt te overzien.

Onder aan het bordje prijkt nog een trotse stelling: „Deze laatst bewaard quarantaine-inrichting in Europa, van sloop gered door de bewoners, is in 2010 aangewezen als beschermd Rijksmonument.” In hoeverre het inderdaad de laatste inrichting betreft, valt lastig te achterhalen. Maar de naam ”quarantaine-inrichting” wekt de nieuwsgierigheid.

Tropische ziekten

Onder meer de website heijplaat.com meldt dat elke havenstad begin vorige eeuw een quarantainegebied bezat. Als binnenvarende schepen zieken aan boord hadden, loodste men de opvarenden naar zo’n quarantaine-inrichting: op gevaarlijke tropische ziekten zat niemand te wachten.

Het Rotterdamse quarantainedorp verrees als werkverschaffingsproject tussen 1928 en 1934, tijdens de crisisjaren. Op het 6 hectares tellend terrein kwamen verspreid minstens tien gebouwen te liggen, elk met zijn eigen functie: een portiersgebouwtje –uiteraard bij de ingang–, een mortuarium, een isolatiebarak, een ziekenbarak, de beambtenbarak, het zusterhuis, de beheerderswoning, een ontsmettingsinrichting met badhuis, een chloorhuisje, een centraal keukengebouw met kolossale stoompannen en drie ”contactbarakken”.

Aan de rivier kant stond een houten steiger waar een besmet schip kon aanleggen. Een hoge omheining en een toegangshek sloten het dorpje af van de buitenwereld.

Zieke zeelieden

Het project bleek een faliekante miskleun. Het nieuwe ”Ziekenhuis voor Scheeps- en Tropische Ziekten” in Rotterdam, het latere Havenziekenhuis, richtte zich al in 1927 op de tropengeneeskunde. Zieke zeelieden konden daar, in een geïsoleerde afdeling, een uitstekende behandeling tegemoet zien. Nimmer zou de quarantaine-inrichting tropisch zieken zien.

Het bij voorbaat van zijn doel beroofde dorpje herbergde vervolgens wel onder meer Joodse vluchtelingen uit Oostenrijk en Duitsland. Tyfuslijders en tuberculosepatiënten uit de omtrek konden er tussen 1945 en 1953 terecht.

Daarna raakte het dorpje langzamerhand in de vergetelheid. Tot kunstenaars rond 1980 de verlaten gebouwen ontdekten en zich hier vestigden. Van hun kraakactie brachten ze de gemeente overigens direct op de hoogte. Vervolgens brachten ze de verweesde gebouwen weer in bewoonbare staat. Nu, bijna veertig jaar later, zitten ze er nog. Maar niet meer voor lang.

Creatief beroep

Nog steeds draagt elk gebouwtje zijn oorspronkelijke naam. Maar aan de portiersloge hangen nu postbussen van bedrijfjes die zich er gevestigd hebben. Zo’n zeventien mensen hebben hier ook hun woning; anderen drijven hier enkel hun onderneming. Het betreft uitsluitend mensen met een creatief beroep.

Dat laatste blijkt al snel: bij de eerste T-splitsing stuit de wandelende bezoeker op een beeldentuin, behorend bij het zusterhuis. Silhouetten van onder meer drie kleine kleutertjes op een hek, een tweetal dat bokje springt en een zich voortspoedende haas, in wedren met een schildpad die ruimschoots vóór hem de finish nadert.

Slopen

Er staat ook een informatiebord. De erop geplakte epistels gaan over de strijd die de bewoners al decennialang met het Havenbedrijf Rotterdam voeren. Die begon nadat de toenmalige eigenaar in 1981 het terrein aan het Havenbedrijf overdroeg. Deze beheerder, exploitant en ontwikkelaar van het Rotterdamse haven- en industriegebied wilde het dorpje slopen en er een haventerrein van maken. De bewoners wisten dit grotendeels te verijdelen. Ze kregen voor elkaar dat de gemeente Rotterdam, en rond 2010 het Rijk, de gebouwen een beschermde status als Rijksmonument gaf. De strijd was hiermee niet voorbij, meldt het bord. Sinds 2015 voert het Havenbedrijf gericht actie om de krakers definitief te verdrijven.

Een dezer dagen valt een brief met het laatste voorstel van het Havenbedrijf op de mat in het zusterhuis. Vooruitlopend op een nieuwe weigering heeft het bedrijf de bewoners alvast gedagvaard.

Plannen havenbedrijf

Het Havenbedrijf Rotterdam laat weten het quarantainedorp te willen ontwikkelen tot satellietlocatie van de voormalige werf van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (tegenwoordig RDM Rotterdam). „Op die manier komen de cultuurhistorische en natuurwaarden van het gebied en de monumentale panden het meest tot hun recht.” Hiermee geeft het bedrijf vervolg aan de herontwikkeling van het voormalige RDM-terrein, dat tegenwoordig plaats biedt aan bedrijven, onderwijs en onderzoek.

Voorlichter Tie Schellekens: „Het quarantaineterrein wordt als rijksmonument openbaar toegankelijk. Hierdoor kan een breder publiek genieten van de cultuurhistorische waarde.” Kleine, startende bedrijven kunnen zich er vestigen. Verder gaat het parkachtige terrein dienst doen als „een ideale plek voor de bewoners van Rotterdam Heijplaat om te verpozen en te ontspannen.” De meeste panden hebben al een renovatie ondergaan. Verder moeten er parkeerplaatsen en een afmeerplek voor de watertaxi komen.