Wie daar tegenin brengt dat degene die voor euthanasie kiest helemaal niet zo autonoom is, maakt zich niet populair. Tegelijkertijd is dat wel de realiteit. Hij of zij belast immers niet zichzelf met de ingrijpende uitvoering van zijn stervenswens, maar de arts. Dat is iets om steeds bij stil te staan. Ook de artsenpetitie ”Niet stiekem bij dementie”, die tot vandaag kon worden ondertekend, roept tot zo’n bezinning op.

Euthanasie is in Nederland zelfs mogelijk bij gevorderde dementie, mits voldaan is aan een aantal voorwaarden. Het bestaan van deze wettelijke ruimte leidt er soms toe dat familieleden een arts onder druk zetten om het leven van een dementerende te beëindigen. Ook wanneer de arts twijfelt of nog aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan.

In een toespraak die minister Schippers (Volksgezondheid) gisteren hield, merkte zij met verwijzing naar de petitie koeltjes op dat artsen blijkbaar verschillend denken over euthanasie bij dementie. Sommigen zien er ruimte voor; anderen –onder wie de opstellers en ondertekenaars van de petitie– blijkbaar niet, was haar reactie. Schippers kan met beide standpunten leven, maar benadrukte dat zij voor artsen die ook bij gevorderde dementie niet terugdeinzen voor actieve levensbeëindiging bewondering heeft.

Dat roept vragen op. Verwijt zij daarmee de opstellers van de petitie een gebrek aan moed? Dat zou zeer ongepast zijn. Met hun weigering beschermen deze artsen immers niet zozeer zichzelf als wel hun kwetsbare patiënt en wel tegen onwenselijke druk van buitenaf. Vaak is daar alle reden voor, want 55 procent van alle huisartsen en maar liefst 73 procent van alle specialisten ouderengeneeskunde rapporteerde al in 2012, in een evaluatierapport over de euthanasiewet, ooit onder druk te zijn gezet door naasten om een euthanasieverzoek in te willigen. Een arts die een patiënte met een euthanasieverzoek voor de zekerheid doorstuurde naar een psychiater omdat hij een behandelbare depressie vermoedde, moest zich in december verantwoorden voor de tuchtrechter. De doorverwijzing van de arts, die recent gelukkig werd vrijgesproken, werd door de familie gezien als een hinderlijke tussenstap.

Een dam opwerpen tegen het uithollen van de wet is kortom broodnodig en heeft niets te maken met gebrek aan durf. Integendeel, het getuigt juist van moed als een arts de overtuiging durft uit te spreken dat elk mensenleven, ook het kwetsbare, beschermwaardig is.

Over de toenemende neiging van burgers en lobbygroepen om euthanasie op te eisen als een recht repte Schippers gisteren met geen enkel woord, over de risico’s daarvan evenmin. Dat is jammer, en de vraag is waarom. Het zou kunnen dat haar spreektijd was verstreken, voor ze zich aan een dergelijke waarschuwing kon wagen. Of zou het ook ministers soms ontbreken aan lef?