Huiver bij de gruwelen van Buchenwald
Kil. Huiveringwekkend. Kamp Buchenwald, oord der verschrikking. Eén van die oorden; de nazi’s hadden er nog veel meer. Hier waren mensenlevens niets waard; ze werden afgesneden, in 56.000-voud.
De temperatuur tijdens het bezoek dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima gisteren aan het voormalige concentratiekamp brachten had niet symbolischer kunnen zijn. De koning trekt niet snel een overjas aan. Maar nu is het koud. IJzingwekkend.
Weimar is niet ver, Europa’s vroegere culturele hoofdstad, met een centrum dat op de Werelderfgoedlijst staat, al 160 jaar getooid met een bronzen beeld van Johann Wolfgang Goethe en Friedrich Schiller, die hier hun gedichten op papier zetten. Cultuur en barbarendom, op maar acht kilometer afstand.
Bij het crematorium
Het Nederlandse koningspaar kreeg het gisteren allemaal mee tijdens het werkbezoek aan drie Duitse deelstaten. In Buchenwald legden de vorst en zijn vrouw bloemen op de gedenkplaat waarop de vijftig landen staan vermeld waaruit de omgebrachte gevangenen kwamen. De rondleiding door de tentoonstellingsruimten leverde nog een triest detail op: in Buchenwald verbleven geen 3300 Nederlanders, zoals altijd is gezegd. Het waren er 4500, zeggen onderzoekers die bezig zijn de lijsten van gevangenen in een database te combineren.
Het koningspaar bezocht ook het crematorium, lugubere herinnering aan de wandaden die hier driekwarteeuw geleden werden bedreven. Koning Willem-Alexander liet die misdaden niet ongenoemd toen hij even later, in de Anna Amalia-bibliotheek in Weimar, een tafelrede afstak.
Om de eik
Bepaald luguber is ook dat toen bij de aanleg van kamp Buchenwald –beukenbos in het Nederlands– alle bomen moesten wijken, er één overeind moest blijven. En zo werd het concentratiekamp om de Goethe-eik heengebouwd, want waar de grote schrijver had daar ooit onder het loof gezeten. Roemrijk Duits verleden telde meer dan een mensenleven. Meer dan 280.000 mensenlevens.
Drie jaar geleden is de toegangspoort van Buchenwald gerestaureerd. Het hek werd weer wit, met in het rood de cynische leus ”Jedem das seine” (Ieder het zijne).
Ook de Duitse theoloog Dittrich Bonhoeffer zat er enige tijd vast. Een andere bekende gevangene was Elie Wiesel, vanwege zijn onderzoek naar de Holocaust en zijn strijd tegen onverdraagzaamheid en rassenhaat uitgeroepen tot Nobelprijswinnaar.
Door het venster
In het voormalige kamp werd op 18 juli 2014 een herdenkingsdienst gehouden, omdat precies 75 jaar eerder op deze gruwelplaats ds. Paul Schneider (1897-1939) werd vermoord. Door de Gestapo opgepakt –voor de vierde keer al– en vijf maanden later in de ”Bunker” overgeleverd aan de grillen van SS-opzichter Martin Sommer omdat de predikant geweigerd had bij een vlaggenappel ter gelegenheid van Hitlers verjaardag zijn hoofdbedekking af te nemen.
Door het venster van zijn cel klonken zijn preken. Hij riep zijn medegevangenen Bijbelteksten toe, en troostwoorden. En hij klaagde de SS’ers aan.
De kamparts werd zijn moordenaar: dr. Erwin Ding diende ds. Schneider een overdosis Strophanthin toe. Toen was zijn stem versmoord. Zo dicht bij Weimar.
