Messelink is directeur van de Nederlandse tak van de christelijke organisatie A Rocha (zie kader). Hij laadt het gereedschap uit: handschoenen, zagen en takkenscharen. Ondertussen begroet hij de arriverende vrijwilligers. Het zijn er tien vandaag. Messelink: „’t Is koud, dus we moeten niet te lang stilstaan. Laten we beginnen. Pak allemaal een paar handschoenen en gereedschap, dan maken we deze elzenwal waar we de vorige keer mee begonnen zijn af. Geef elkaar de ruimte, denk om je veiligheid. En werk in je eigen tempo.”

André Verbeek, die door landgoedeigenaar Natuurmonumenten wordt ingehuurd om het onderhoudswerk te begeleiden, voegt eraan toe: „Eerst het dunne hout laten vallen, eventueel met de sloot mee. Dan over de sloot heen leggen, de dunne takken apart van het dikkere hout. En probeer de appelbomen te vermijden. Die mogen niet beschadigd raken.”

Kritiekpuntje

„Nog één kritiekpuntje naar aanleiding van de vorige keer”, geeft Messelink de groep mee. „Toen is er nogal wat schors ingescheurd. Probeer dat te vermijden, bijvoorbeeld door een tak eerst hoger af te zagen.” Verbeek: „Ik vond de schade meevallen. Die knoten kunnen wel wat hebben. Maar het is goed om eerst een flinke inkeping te maken aan de kant waar de tak moet vallen.” Knoten is het streekwoord dat Verbeek gebruikt voor knotbomen.

Aldus onderwezen, gaat de groep aan de slag. De ene na de andere hoog oprijzende elzentak gaat tegen de vlakte. „Van onderen!” Plof! „Wou je dit vliertje ook weg hebben, André?” De elzen hebben een handige knothoogte van een meter. Het knotten is allemaal handwerk, er komt geen rust verstorende kettingzaag aan te pas. Zo is het werk het gezelligst en sluit het goed aan bij de natuurdoelstelling.

Snippers natuur

Landgoed Coelhorst is ouder dan Amersfoort, vertelt Messelink. „In 1998 heeft de toenmalige eigenaar het grootste deel verkocht aan Natuurmonumenten. Er zitten nog drie boeren, van wie er twee gaan stoppen. Eén intensieve melkveehouder blijft. Dat maakt het boeiend, want dit is wat we overal in Nederland zien: snippers natuur en eromheen cultuurland.

Het is puzzelwerk. Er moeten soms kunstgrepen uitgevoerd worden om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat kwetsbare vegetatie in het ene perceel zo min mogelijk last heeft van de bemesting in het perceel ernaast. Het zou eigenlijk mooier zijn als die dingen meer verweven konden worden, maar dat zit er nog niet in.”

Markant onderdeel

De middenstamboomgaard met zijn oude appelbomen is een markant onderdeel van het landgoed. „Voor het snoeiwerk hebben wij de kennis niet in huis, maar we helpen wel met de oogst”, vertelt Messelink. „Afgelopen jaar zijn daarvan 4500 flessen Coelhorster appelsap geperst.”

In deze boomgaard houdt A Rocha elk jaar in augustus een hagenpreek, waarbij een predikant uit Amersfoort gevraagd wordt te preken over zorg voor de schepping. „Het is hier een prachtig gebied waar de oude percelen en houtwallen intact zijn gebleven en waar wel zich tien spotvogelterritoria bevinden.”

Over de naastgelegen weg, die geliefd is bij hardlopers, passeren een paar vogelaars. „Zoetwatertelling voor Sovon,” licht een van hen toe. „De kolganzen zijn erg actief.”

Handschoenen

„Michaël, wel handschoenen aan doen,” waarschuwt Messelink. Michaël is de jongste vrijwilliger vandaag. „Die moeten er ook zijn”, zegt de jongen, om daarna weer vol energie aan de slag te gaan. Arend is een van de ouderen. „Vandaag wel, maar anders vaak niet.” Hij is regelmatig van de partij. Janet daarentegen is vandaag voor het eerst, maar ook zij kan genieten van het buitenwerk. Om kwart over tien valt de laatste elzentak en vijf minuten later liggen alle takken netjes over de sloot. Tijd voor koffiepauze.

Messelink: „Als je foto’s ziet zeg je misschien: Hier wordt natuur vernield. Het is een discussie wat natuur is. Dit is natuur die we zelf hebben gecreëerd. Die moet in stand worden gehouden. Deze houtwal is ooit aangelegd om de boomgaard in de luwte te laten liggen, dat schijnt goed te zijn voor de opbrengst. Nu moet hij in stand worden gehouden, want dit soort landschapselementen heeft niet alleen cultuurhistorische betekenis, maar ook een hoge natuurwaarde. Vogels nestelen er graag in.”

A Rocha

A Rocha is inmiddels in twintig landen actief in natuurbeheer, -onderzoek en -educatie. „Begin jaren tachtig zijn Peter en Miranda Harris in Portugal begonnen met een veldstudiecentrum”, vertelt Messelink. „Dat was aan de Praia da Rocha, en daar komt de naam van onze organisatie vandaan: A Rocha. Het betekent ”de rots”.”

Mensen uit allerlei landen gingen bij het veldstudiecentrum aan de slag. Het gedachtegoed van christelijke natuurbescherming namen zij vervolgens mee naar hun eigen land. In 2003 begon A Rocha in Nederland. Inmiddels zijn er twaalf lokale groepen. In de wintermaanden gaat er elke zaterdagmorgen wel ergens een groep vrijwilligers in de natuur aan de slag.

Messelink: „We hebben goed nagedacht over hoe we onze doelstellingen konden vertalen naar de Nederlandse situatie. Natuuronderzoek vindt in Nederland al op hoog niveau plaats; wij richten ons daarom enerzijds op onderhoudswerk, zoals hier op dit landgoed, en anderzijds op advisering. Zo hebben we onlangs een kerk in Muiderberg het advies gegeven het intensieve schoffelwerk dat daar wekelijks door vrijwilligers werd gedaan, te vervangen door natuurvriendelijker onderhoud.”

nederland.arocha.org