Treinen stonden stil, een ziekenhuis schrapte operaties, liften hielden ermee op, de straatverlichting viel uit. Een stroomstoring speelde dinsdagochtend 360.000 huishoudens in de regio Amsterdam urenlang flink parten. Het probleem ontstond in een hoogspanningsstation bij de Hemweg in Amsterdam.

Betrouwbaar

„Zo’n ingrijpende storing komt in Nederland misschien eens per vijf of tien jaar voor”, zegt dr. ir. M. Popov, aan de Technische Universiteit (TU) Delft deskundige op het gebied beveiliging van elektriciteitsnetten. „Vergeleken met andere landen is het elektriciteitsnet in Nederland zeer betrouwbaar. Ons land heeft een van de beste elektriciteitssytemen ter wereld. Hier wordt veel geïnvesteerd in vernieuwing van voorzieningen.”

Toch is het stroomnet in Nederland kwetsbaar, benadrukt Popov. „In winterse tijden is de belasting op het net groot. Er wordt dan veel elektrische energie geproduceerd. Daardoor kan in bijvoorbeeld een verdeelstation een component uitvallen door overspanning of ontstaat kortsluiting door verouderde isolatie. Door overbelasting van het ene component kan ook het andere het begeven. Veel componenten in het Nederlandse elektriciteitsnet zijn weliswaar ijzersterk en de leeftijd van sommige componenten is meer dan 50 jaar. Daardoor kunnen problemen ontstaan, al kunnen die ook optreden bij componenten van bijvoorbeeld 20 jaar oud.”

Ondergronds

Voordeel voor Nederland is dat „meer dan 95 procent” van de distributie-elektriciteitskabels ondergronds ligt. „Dat betekent dat ze niet te lijden hebben van storm of onweer. Een land als Amerika telt veel meer bovengrondse elektriciteitskabels, waardoor zich daar vaker storingen voordoen.”

Maar ook ondergronds loeren gevaren, waarschuwt hij. „De isolatie van ondergrondse kabels kan slijten, waardoor kortsluiting ontstaat. Ook de verbinding tussen twee kabels kan mankementen vertonen. In veel gevallen kan de consument elektriciteit blijven krijgen als bijvoorbeeld één kabel is uitgeschakeld. De energie kan dan via een andere kabel worden geleverd. Daarvoor zijn back-upcircuits. Maar soms is het systeem zo belast, dat burgers toch geen elektriciteit kunnen krijgen.”

Automatisering van het elektriciteitsnet brengt risico’s met zich mee, stelt Popov. „De bediening van de elektriciteitsvoorziening wordt steeds meer op afstand, via ict, geregeld. Daarom is cyberveiligheid belangrijk. Om hackeraanvallen te voorkomen. We moeten het net beschermen tegen bijvoorbeeld terrorisme. Uitval van elektriciteit kan grote gevolgen hebben, ook economisch.”

De komst van duurzame energie maakt de exploitatie van het elektriciteitsnet er niet eenvoudiger op. „Voorheen ging de elektricieit vanuit een grote centrale rechtstreeks richting de consument. Nu is de infrastructuur ingewikkelder, bijvoorbeeld door windmolens en zonnecellen. De beveiliging van elektriciteitsnetten tegen kortsluiting en overbelasting wordt daardoor ingewikkelder. Er bestaat meer kans op storingen.”

Van de storing dinsdag kan de sector leren, denkt Popov. „Misschien moeten we nog meer back-upsystemen aanleggen. Zodat burgers elektriciteit blijven houden als er bijvoorbeeld een storing is in een transformatorhuisje. Opslag van energie staat bijvoorbeeld ook op de agenda van wetenschappers. Toch is 100 procent zekerheid niet te bieden. Daarvoor zijn elektriciteitssystemen te complex.”

Het verbaast Popov dat dinsdag het ziekenhuis MC Slotervaart enige tijd zonder stroom zat en dat operaties niet door konden gaan. „Ziekenhuizen en ook bijvoorbeeld luchthavens, politie en leger dienen te beschikken over noodgeneratoren die in noodsituaties voor elektriciteit kunnen zorgen.”